Quantcast
Channel: X-Quotes
Viewing all 1128 articles
Browse latest View live

Μαυρογιαλούρος, ΜΜΕ και προπαγάνδα

$
0
0


Στην προσπάθειά τους οι δημοσιοκάφροι να προστατεύσουν τα αφεντικά τους πολιτικούς, έχουν εδώ και χρόνια δημιουργήσει ένα προπαγανδιστικό μύθο: Αυτόν του Μαυρογιαλούρου.
Στον παλιό καλό ελληνικό κινηματογράφο εμφανίζονται πολύ συχνά πολιτευτές, βουλευτές ή…υπουργοί.
Τυχαία μου έρχονται στο μυαλό οι ταινίες «Ζητείται ψεύτης» (βουλευτής Φερέκης/Ζερβός), «Στουρνάρα 288» (βουλευτής Καλοχαιρέτας/Αυδής) και «Ο κύριος πτέραρχος» (βουλευτής Καράτζοβας/Παπαγιαννόπουλος).

Σε όλες τις ταινίες οι πολιτευτές/βουλευτές είναι ψεύτες, κλέφτες, απατεώνες και γενικώς σιχαμένα υποκείμενα. Σε όλες; Όχι! Σε μία μόνο από αυτές ο πολιτικός/υπουργός είναι αφελής και φιλότιμος, μη γνωρίζοντας τις καταχρήσεις και απάτες που γίνονται κάτω από τη μύτη του. Όταν μάλιστα τις μαθαίνει, στέλνει τους υπεύθυνους στον εισαγγελέα και ο ίδιος από φιλότιμο παραιτείται. Η ταινία αυτή είναι το «Υπάρχει και φιλότιμο» (υπουργός Μαυρογιαλούρος/Κωνσταντάρας).

Όταν λοιπόν οι δημοσιοκάφροι θέλουν να αναφερθούν σε κάποιον κακό πολιτικό/βουλευτή, ποιόν από τους παραπάνω διαλέγουν;
Σωστά μαντέψατε: Τον μόνο φιλότιμο, τον Μαυρογιαλούρο!

Η προπαγάνδα δουλεύει τέλεια. Στον αναγνώστη/ακροατή δημιουργείται η αίσθηση ότι οι πολιτικοί δεν γνωρίζουν τι γίνεται γύρω τους, και αν το μάθουν, θα κάνουν κάτι. Όταν λοιπόν σε κάποιον πολιτικό αποδίδεται ο τίτλος του Μαυρογιαλούρου, αυτό έχει ως αποτέλεσμα να τον συμπαθούμε υποσυνείδητα, γιατί ξέρουμε ότι έχει φιλότιμο! Αυτός ο μύθος δυστυχώς συντηρείται και από πολλούς αφελείς που δεν γνωρίζουν πως λειτουργεί η προπαγάνδα. Αν λοιπόν δεν ανήκετε στους δημοσιοκάφρους που εκτελούν διατεταγμένη υπηρεσία, μη χρησιμοποιείτε τον χαρακτηρισμό Μαυρογιαλούρος για κάποιον πολιτικό. Μπορείτε άνετα να χρησιμοποιήσετε τα Φερέκης, Καλοχαιρέτας, ή Καράτζοβας.

Επίσης, οι δημοσιογράφοι δεν αναφέρονται και στον κάθε «Γκρούεζα» των κομμάτων, που πέρα από αυτά που τρώνε, είναι και όπου με πάει ο άνεμος πάω… Αλλά γιατί να αναφερθούν; Προφανώς είναι υποτιμητικό να σε πούνε «Γκρούεζα» του Χ κόμματος!… Θυμάστε;
- Εσύ Γκρούεζα τί δουλειά κάνεις;
- Εγώ; Μμμ… Μα εγώ είμαι του κόμματος υπουργέ μου…

Πηγή: taxalia.blogspot.com
 via



Ο κύριος πτέραρχος

Ο Κανέλλος (Χατζηχρήστος) δουλεύει στη πόρτα κάποιου ξενοδοχείου, όπου γίνεται αντικείμενο πειράγματος από τους σμηνίτες φίλους του, επειδή η επιβλητική στολή του με τα επίχρυσα σιρίτια και τα αμφιμασχάλια τον κάνει να δείχνει ως πτέραρχος. Αυτό όμως θα αποτελέσει και το μέσο που θα χρησιμοποιήσει, ώστε να βγάλει από τη δύσκολη θέση έναν εξ αυτών (Τσιτσόπουλο), όταν ο τελευταίος, θολωμένος, εισβάλλει στο σπίτι της φίλης του (Τριάντη) με μία καραμπίνα απειλώντας να τους σκοτώσει όλους, επειδή αποφάσισαν να την παντρέψουν με κάποιον άλλον.

Ξεκαρδιστική κωμωδία, κυρίως χάρη στο Κώστα Χατζηχρήστο σε έναν από τους καλυτέρους ρόλους του. Το σενάριο έχει σίγουρα κάποια κενά και ελαττώματα, τα οποία όμως ευκόλως παραβλέπονται στη συνολική απόδοση του έργου, που είναι λίαν ικανοποιητική. Στην επιτυχία της ταινίας συντελούν οπωσδήποτε και οι Νίκος Φέρμας, Κώστας Δούκας, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος με τις χιουμοριστικότατες ερμηνείες τους.

πηγη κειμενου http://90lepta.com/m493.html

Σκηνοθεσία: Ντίνος Κατσουρίδης
Σενάριο: Χρήστος Γιαννακόπουλος , Αλέκος Σακελλάριος
Μουσική/μουσική επιμέλεια: Χρήστος Μουραμπάς

Ηθοποιοί

Κώστας Χατζηχρήστος : Κανέλλος
Διονύσης Παπαγιαννόπουλος : (βουλευτής) Καράτζοβας
Λάμπρος Κωνσταντάρας : (πτέραρχος) Παπαοικονόμου
Κώστας Δούκας : Θανάσης Στριγγάρης
Κώστας Ρηγόπουλος : Νότης Πλοκανάς
Νίκος Φέρμας : Σωτήρης Παπαπετρούλιας
Γιώργος Τσιτσόπουλος : Βαγγέλης Νταρλάς
Αλέκος Τζανετάκος : (σμηνίας)
Θάνος Σουγιούλ ; Σταμάτης
Γιώργος Βελέντζας : Αρίστος
Κώστας Μεντής : (επισμηνίας)
Σπύρος Παπάς ; Στέλιος
Ντίνα Τριάντη : Δημητρούλα Στριγγάρη
Αλίκη Ζωγράφου : Θοδώρα Στριγγάρη



Στουρνάρα 288

ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Ταινία μας αφηγείται, τα κωμικοτραγικά επεισόδια,
από τη ζωή των κατοίκων μιας μοντέρνας αθηναϊκής πολυκατοικίας.

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Σοφία Βέμπο, Ορέστης Μακρής, Σμαρούλα Γιούλη, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Απόστολος Αβαής,
Μπεάτα (Ευδοκία) Ασημακοπούλου, Ντίνα Τριάντη, Νίκος Κάζης,
Βούλα Χαριλάου, Μαρίκα Κρεββατά, Γιώργος Γαβριηλίδης, Νίκος Φέρμας, Μαίρη Χρονοπούλου, Κυβέλη Θεοχάρη, Βασίλης Κανάκης,
Δημήτρης Καλλιβωκάς, Άρης Βλαχόπουλος, Κώστας Ράλλης,
Βασίλης Παπανίκας, Λάμπρος Κωστόπουλος, Δημήτρης Σημιριώτης,
και ο Ντίνος Ηλιόπουλος.



Ζητείται ψεύτης

ΥΠΟΘΕΣΗ: Ένας Βουλευτής που χρειάζεται έναν ιδιαίτερο,
ικανό να λέει πολλά και πειστικά ψέματα στους ψηφοφόρους του,
βρίσκει στο πρόσωπο του Θόδωρου Πάρλα (γνωστού και ως Ψευτοθόδωρου), τον ιδανικό άνθρωπο και συνεργάτη, για τις δουλειές του.
Όμως από τα πολλά ψέματα, τα πράγματα αρχίζουν να μπλέκονται άσχημα, με αποτέλεσμα..........

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Ντίνος Ηλιόπουλος, Παντελής Ζερβός, Άννα Κυριακού, Μάρθα Καραγιάννη, Περικλής Χριστοφορίδης, Δημήτρης Νικολαΐδης, Μαργαρίτα Αθανασίου, Πόπη Λάζου, Κάτια Αθανασίου,
Άγγελος Μαυρόπουλος, Πάνος Καραβουσιάνος, Μαργαρίτα Γενάρδου,
Νίκος Θηβαίος, Γιάννης Μπέρτος, Δήμητρα Σερεμέτη, Παύλος Καταπόδης, Νίκος Καζατζίδης, Βασίλης Κωστής, και ο Θανάσης Βέγγος.



Υπάρχει και Φιλότιμο

ΥΠΟΘΕΣΗ: Ένας υπουργός,
που μεταβαίνει στο χωριό της ιδιαίτερης εκλογικής του περιφέρειας,
για να εγκαινιάσει ένα μαιευτήριο,
πληροφορείται τις απάτες των ιδιαιτέρων του,
και παραιτείται από την πολιτική.

ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Λάμπρος Κωνσταντάρας, Ανδρέας Ντούζος,
Νίκη Λινάρδου, Μέλπω Ζαρόκωστα, Διονύσης Παπαγιανόπουλος,
Γιώργος Γαβριηλίδης, Νικήτας Πλατής, Μίτση Κωνσταντάρα,
Χάρης Παναγιώτου, Γιώτα Σοϊμοίρη, Τάκης Χριστοφορίδης, Χρήστος Δοξαράς, Γιώργος Γρηγορίου, Λίλιαν Σουρτζή, Νάσος Κατακουζηνός,
Κώστας Σαντοριναίος, Μάκης Δεμίρης, και ο Ντίνος Καρύδης


165 χρήσιμες πληροφορίες για την ερωτική ζωή και των περί αυτής

$
0
0


Τι είναι η περιτομή; Τα αλκοόλ και τα ναρκωτικά επηρεάζουν την ερωτική ζωή; Είναι φυσιολογικό να φαντασιώνεται κάποιος κατά την διάρκεια της ερωτικής πράξης; Τι είναι η ονείρωξη; Τι είναι το «όρος της Αφροδίτης»; Το πρωκτικό σεξ εγκυμονεί κινδύνους; Τι είναι ο πριαπισμός; Τι θα πρέπει να γνωρίζουμε για την αντισύλληψη;
Απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα και πολλά περισσότερα, δίνει ο ακόλουθος κατάλογος από χρήσιμες πληροφορίες.
Ελπίζουμε να τον βρείτε κι εσείς χρήσιμο…

  1. Το σπέρμα αποτελείται από το σπερματικό υγρό (9/10 του όγκου του) και τα σπερματοζωάρια.
  2. Η αποτελεσματικότητα του αντισυλληπτικού χαπιού μπορεί να μειωθεί από εμετούς, έντονες διάρροιες ή από ταυτόχρονη χρήση άλλων φαρμάκων όπως ορισμένα αντιβιοτικά και ηρεμιστικά.
  3. Οι φάσεις της σεξουαλικής λειτουργίας είναι κοινές για τον άντρα και τη γυναίκα είναι η φάση της επιθυμίας, της διέγερσης, του οργασμού και της λύσης.
  4. Η χρονική διάρκεια της φάσης της διέγερσης στον άντρα είναι μικρότερη από την αντίστοιχη της γυναίκας.
  5. Η ακμή της σεξουαλικότητας ενός άντρα είναι στα 20 του χρόνια, κι αυτό οφείλεται στη μεγαλύτερη παραγωγή τεστοστερόνης.
  6. Η ακμή της σεξουαλικότητας στη γυναίκα είναι γύρω στα 30 της χρόνια. Δεν καθορίζεται με ορμονικά κριτήρια όπως στον άντρα, αλλά με ψυχοσυναισθηματικά.
  7. Στον άντρα, σε αντίθεση με τη γυναίκα, μετά από τον οργασμό ακολουθεί μια ανερέθιστη περίοδος, στη διάρκεια της οποίας δεν μπορεί να έχει στύση.
  8. Η διάρκεια της ανερέθιστης περιόδου μεταξύ δύο επαφών μεγαλώνει όσο αυξάνεται η ηλικία του άντρα.
  9. Η φυσιολογική συχνότητα των σεξουαλικών επαφών είναι αυτή που εκφράζει και ικανοποιεί το ζευγάρι.
  10. Η απουσία ερωτικής ζωής μπορεί να προκαλέσει έμμεσες ανωμαλίες στην περίοδο.
  11. Oι συχνές σεξουαλικές επαφές τονώνουν τους μυς της περιοχής του γυναικείου γεννητικού συστήματος και ιδιαίτερα αυτούς που κλείνουν τον κόλπο την ώρα της σεξουαλικής επαφής.
  12. Πολλές γυναίκες ισχυρίζονται ότι ο οργασμός κατά τη διάρκεια της περιόδου τις ανακουφίζει από τους πόνους.
  13. Μια γυναίκα μπορεί να προσποιηθεί ότι έχει διέγερση ή οργασμό ενώ ένας άντρας όχι.
  14. Μια γυναίκα μπορεί να κρύψει ότι είχε επαφή πριν λίγο με άλλον άντρα, αν έχει κάνει κολπική πλύση ή αν έχει χρησιμοποιήσει προφυλακτικό.
  15. Οι συχνές σεξουαλικές επαφές της γυναίκας με διαφορετικούς συντρόφους, αυξάνουν τον κίνδυνο φλεγμονών από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, αν δεν χρησιμοποιείται προφυλακτικό.
  16. Η φαντασίωση είναι μια φυσιολογική ψυχική λειτουργία τόσο στον αυνανισμό, όσο και κατά τη διάρκεια της ερωτικής επαφής.
  17. Η ανατομία των γεννητικών οργάνων έχει άμεση σχέση με τη στάση που προτιμάει η γυναίκα στο σεξ.
  18. Το αλκοόλ και τα ναρκωτικά έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο σεξ.
  19. Πολλές φορές τα αίτια των σεξουαλικών δυσλειτουργιών είναι ψυχολογικά.
  20. Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι ένα από τα οργανικά αίτια σεξουαλικής δυσλειτουργίας στη γυναίκα.
  21. Η ακούσια και συνήθως επώδυνη σύσπαση των μυών που περιβάλλουν τον κόλπο της γυναίκας ονομάζεται κολεόσπασμος.
  22. Ο επαναλαμβανόμενος και επίμονος πόνος που εμφανίζετε πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά τη συνουσία ονομάζεται δυσπαρεύνια.
  23. Οργανικά αίτια όπως φλεγμονές του κόλπου και του αιδοίου, με συχνότερα αίτια τις τριχομονάδες, τους μύκητες και τον έρπητα μπορούν να προκαλέσουν δυσπαρεύνια.
  24. Προϊόντα όπως αντισυλληπτικές κρέμες, προφυλακτικά και κολπικά διαφράγματα μπορούν να προκαλέσουν δυσπαρευνία.
  25. Νυμφομανία ή μητρομανία είναι ένας περιγραφικός όρος που δηλώνει την υπερβολική ή παθολογική επιθυμία μιας γυναίκας για συνουσία.
  26. Αν μία έγκυος γυναίκα καταπιεί σπέρμα κοντά στην ημερομηνία τοκετού, είναι δυνατό να προκαλέσει συστολές της μήτρας, γιατί το σπέρμα περιέχει προσταγλανδίνη, μια ορμόνη που συμμετέχει στην έναρξη του τοκετού.
  27. Ένα φυσιολογικό άτομο μπορεί να έχει φαντασιώσεις, όχι μόνο στον αυνανισμό αλλά και όταν κάνει έρωτα.
  28. Το Aids μεταδίδεται με τη κολπική και την πρωκτική (σεξουαλική) επαφή, την μολυσμένη σύριγγα, τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος και από τη μολυσμένη μητέρα στο παιδί που θα γεννηθεί.
  29. Ο ιός των κονδυλωμάτων (HPV) μπορεί να προκαλέσει στον τράχηλο της μήτρας δυσπλασίες, οι οποίες σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο.
  30. Οι γυναίκες που έχουν τον ιό των κονδυλωμάτων πρέπει να κάνουν τεστ Παπανικολάου κάθε έξι μήνες για παρακολούθηση.
  31. Οι ομοφυλόφιλες γυναίκες ονομάζονται λεσβίες και σε όλες τις χώρες του κόσμου συχνά δηλώνονται με το ελληνικό γράμμα λάμδα.
  32. Βιασμός είναι η διάπραξη σεξουαλικής επαφής σε ένα άτομο ενάντια στη θέληση και τη συγκατάθεσή του.
  33. Αν η εκσπερμάτιση γίνει πολύ κοντά στα γεννητικά όργανα της γυναίκας και το σπέρμα κατευθυνθεί προς τον κόλπο υπάρχει πιθανότητα εγκυμοσύνης.
  34. Ένα ζευγάρι που επιθυμεί να κάνει παιδί είναι προτιμότερο να κάνει σεξ με την κλασική στάση, με τον άντρα από πάνω και τη γυναίκα ξαπλωμένη. Γιατί με αυτή τη στάση διευκολύνει την επαφή του σπέρματος με τον τράχηλο της μήτρας.
  35. Οι συχνές αλλαγές συντρόφων της γυναίκας είναι δυνατό να διεγείρουν ανοσοβιολογικούς μηχανισμούς, οι οποίοι είναι δυνατό να συμμετέχουν στη μείωση της γονιμοποιητικής της ικανότητας.
  36. Τα πρώτα συμπτώματα εγκυμοσύνης είναι η καθυστέρηση εμφάνισης της περιόδου, πρήξιμο στο στήθος, αδιαθεσία, τάση προς εμετό και υπνηλία.
  37. Υπάρχουν γυναίκες που αναφέρουν συχνότερους και ευκολότερους οργασμούς στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενώ άλλες παραπονιούνται ότι αντιμετωπίζουν προβλήματα που φθάνουν μέχρι την πλήρη αδυναμία επίτευξης οργασμού.
  38. Σε μερικές γυναίκες η εγκυμοσύνη αποτελεί στοιχείο βιολογικής και ψυχολογικής ολοκλήρωσης που τις βοηθάει να έχουν πολύ δυνατούς οργασμούς.
  39. Το αντισυλληπτικό χάπι είναι φάρμακο που προφυλάσσει από την εγκυμοσύνη. Περιέχει συνθετικές ορμόνες που μιμούνται τη δράση των φυσικών γυναικείων ορμονών, αλλά αναστέλλουν την ωορρηξία.
  40. Το ενδομητρικό σπιράλ, τους πρώτους δυο-τρεις μήνες που θα τοποθετηθεί στη γυναίκα, είναι δυνατό να αυξάνει την ποσότητα του αίματος, αλλά και τη διάρκεια της περιόδου.
  41. Aντρες που χρησιμοποιούν συχνά τη μέθοδο της διακοπτόμενης συνουσίας, σαν μέθοδο αντισύλληψης, έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν τελικά μόνιμο πρόβλημα πρόωρης εκσπερμάτισης.
  42. Η διακοπτόμενη συνουσία (τράβηγμα) κρύβει μεγάλο κίνδυνο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα στις επαναληπτικές επαφές λόγω των σπερματοζωαρίων που παραμένουν στην ουρήθρα του άντρα από την προηγούμενη επαφή.
  43. Η αποκόμιση σεξουαλικής ηδονής που συνδέεται με την επιθυμία του ατόμου να ουρήσει πάνω στο σύντροφό του ή να ουρηθεί από τον σύντροφό του ονομάζεται ουροφιλία και θεωρείται σεξουαλική διαστροφή.
  44. Σε πολλές περιπτώσεις κάτω από μια σεξουαλική διαστροφή κρύβεται μια σοβαρή ψυχιατρική πάθηση, οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί ανάλογα.
  45. Σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων οι επιδειξιομανείς είναι άντρες που εκθέτουν τα γεννητικά τους όργανα σε γυναίκες και πολύ συχνά η διαταραχή αυτή αποτελεί εκδήλωση σοβαρής ψυχιατρικής νόσου.
  46. Ένα άτομο με έντονες σεξουαλικές φαντασιώσεις και συμπεριφορές που αφορούν το άγγιγμα και το τρίψιμο σε ένα άτομο χωρίς τη θέληση του θεωρείται σεξουαλική διαστροφή και ονομάζεται εφαψιομανία.
  47. Συνήθως τα άτομα με εφαψιομανία συχνάζουν σε χώρους όπου υπάρχει συνωστισμός όπως λεωφορεία σε ώρες αιχμής.
  48. Η διέγερση μέσω τηλεφωνημάτων με αισχρό περιεχόμενο, με αποδέκτη ένα ανυποψίαστο άτομο, θεωρείται σεξουαλική διαστροφή και ονομάζεται τηλεφωνική αισχρολογία ή σκατολογία και συνήθως συνοδεύεται με αυνανισμό που ολοκληρώνεται μετά τη διακοπή του τηλεφωνήματος.
  49. Ο πριαπισμός είναι μία παθολογική κατάσταση, κατά την οποία υπάρχει έντονη και βασανιστή στύση πολύ μεγάλης χρονικής διάρκειας που δεν καταργείται με τον οργασμό.
  50. Η είσοδος της γυναικείας ουρήθρας βρίσκεται περίπου στη μέση της απόστασης ανάμεσα στην κλειτορίδα και την είσοδο του κόλπου.
  51. Το όρος της Αφροδίτης είναι ένα μικρό μαξιλαράκι από λίπος που καλύπτει την ηβική σύμφυση της γυναίκας.
  52. Το λίπος που καλύπτει την ηβική σύμφυση της γυναίκας την προστατεύει από κακώσεις που μπορούν να δημιουργηθούν από τις παλίνδρομες κινήσεις του άντρα κατά την ερωτική επαφή.
  53. Τα μικρά χείλη στο αιδοίο της γυναίκας προστατεύουν την είσοδο του κόλπου και η ανάπτυξη τους διαφέρει σημαντικά από γυναίκα σε γυναίκα.
  54. Στο σημείο της μπροστινής σύγκλισης των μικρών χειλέων εντοπίζεται η κλειτορίδα, η οποία παίζει βασικό ρόλο στον ερωτικό ερεθισμό.
  55. Μια στις τρεις χιλιάδες γυναίκες παρουσιάζει ανωμαλίες κατασκευής του κόλπου.
  56. Η ύγρανση του κόλπου είναι το αποτέλεσμα του επαρκούς σεξουαλικού ερεθισμού της γυναίκας στη διάρκεια της διέγερσης.
  57. Η ανεπαρκής ύγρανση του κόλπου σε νεαρές γυναίκες οφείλεται συνήθως στην ψυχολογική δυσκολία της γυναίκας να ερεθιστεί σεξουαλικά.
  58. Η ανεπαρκής ύγρανση του κόλπου σε γυναίκες άνω των 40 χρόνων οφείλεται σε οργανικά (π.χ. oρμονικά) προβλήματα. Η λύσεις είναι οι εξής: η χορήγηση οιστρογόνων και η χρησιμοποίηση ειδικών λιπαντικών ουσιών.
  59. Υπάρχει κίνδυνος κακώσεων και αιμορραγίας από τον κόλπο σε ένα μικρό κορίτσι, αν υπάρξει σεξουαλική επαφή πριν ολοκληρωθεί η ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων.
  60. Υπάρχουν εγχειρήσεις που αυξάνουν το μέγεθος του πέους κατά 2-3 εκατοστά. Η διάμετρος του πέους μπορεί επίσης να αυξηθεί κατά ένα μικρό ποσοστό.
  61. Η κάμψη του πέους σε μεγαλύτερες ηλικίες συνήθως οφείλεται στην νόσο Peyronie, η οποία δημιουργεί αρτηριοσκλήρυνση των σποραγγωδών σωμάτων του πέους.
  62. Σεξουαλική αποστροφή ονομάζετε η ακραία μορφή έλλειψης ερωτικής επιθυμίας και αποφυγής κάθε ή σχεδόν κάθε σεξουαλικής επαφής.
  63. Το κυρίαρχο στοιχείο του βιασμού από πλευράς βιαστή είναι ο εξευτελισμός και η υποταγή του θύματος και όχι η σεξουαλική ευχαρίστηση και ηδονή.
  64. Ένας βιασμός μπορεί να προκαλέσει στο θύμα ψυχολογικά προβλήματα και γι’αυτό είναι σχεδόν επιβεβλημένη η βοήθεια ειδικού επιστήμονα ψυχολόγου ή ψυχιάτρου.
  65. Συνήθως ο παρθενικός υμένας είναι λεπτός, κυκλικός και έχει στο κέντρο μια οπή.
  66. Ο παρθενικός υμένας μπορεί να είναι σκληρός ή σαρκώδης και δίθυρος δηλαδή με δύο οπές ή ημισελινοειδής ή με πολλές μικρές οπές.
  67. Υπάρχουν ουσιώδεις διαφορές από γυναίκα σε γυναίκα όσο αφορά το σχήμα, τη διάσταση και την ελαστικότητα του παρθενικού της υμένα.
  68. Αν μια γυναίκα έχει παρθενικό υμένα με πολλές μικρές οπές είναι σχεδόν αδύνατη η διείσδυση του πέους.
  69. Αν μια γυναίκα έχει ελαστικό παρθενικό υμένα μπορεί να σπάσει μόνο στον τοκετό.
  70. Η επιθυμία των γυναικών που δεν έχουν κάνει ακόμα σεξ ή είναι στις πρώτες της επαφές είναι περισσότερο συναισθηματική παρά σωματική.
  71. Συνήθως οι πρώτες σεξουαλικές επαφές στη γυναίκα είναι ανοργασμικές.
  72. Τα κορίτσια που αυνανίζονται από μικρή ηλικία έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να φτάσουν σε οργασμό στις πρώτες τους επαφές.
  73. Μια κοπέλα 13-15 χρονών δεν πρέπει να χρησιμοποιεί αντισυλληπτικά χάπια διότι οι ωοθήκες της δεν έχουν λειτουργήσει κανονικά.
  74. Οι πρώτες σεξουαλικές επαφές ενός ζευγαριού μπορεί να μην είναι πολύ καλές τουλάχιστον λειτουργικά.
  75. Το άγχος επίδοσης στον άντρα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα να μην μπορεί να διατηρεί άνετα τη στύση του ή να εκσπερματίζει γρήγορα ή καθόλου.
  76. Στις πρώτες ερωτικές συναντήσεις ενός ζευγαριού υπάρχει άγχος επίδοσης που κρύβει το φόβο απόρριψης και την αγωνία για επιβεβαίωση μέσα στη σχέση.
  77. Κάταγμα του πέους ονομάζεται η βίαιη κάμψη του πέους ενώ βρίσκεται σε στύση.
  78. Ονείρωξη είναι η εκσπερμάτιση στη διάρκεια του ύπνου. Στην κοινή γλώσσα αυτό το φαινόμενο ονομάζεται συνήθως ρεύση.
  79. Η ονείρωξη συνήθως είναι το αποτέλεσμα ενός ονείρου με ερωτικό περιεχόμενο και πολλές φορές προκαλεί την αφύπνιση του άντρα.
  80. Η ονείρωξη είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο και παρατηρείται συχνότερα σε εφήβους και νεαρούς ενήλικους.
  81. Η πιθανότητα ονείρωξης αυξάνει αν έχει μεσολαβήσει μεγάλο χρονικό διάστημα από την τελευταία εκσπερμάτιση με αυνανισμό ή σεξουαλική επαφή.
  82. Η χρήση προφυλακτικού παρατείνει τη διάρκεια της συνουσίας στους άνδρες που υποφέρουν από πρόωρη εκσπερμάτιση.
  83. Το προφυλακτικό μειώνει τον ερεθισμό της βαλάνου στη διάρκεια της ερωτικής επαφής άρα και την ευαισθησία του πέους, έτσι μερικές φορές συμβάλει στην παράταση της συνουσίας.
  84. Μερικές γυναίκες έχουν την ιδιότητα να έχουν αλλεπάλληλους μικρούς οργασμούς αντί του συνηθισμένου ενός.
  85. Ανοργασμία είναι η μόνιμη ή συχνά επαναλαμβανόμενη καθυστέρηση ή απουσία του οργασμού μετά από μια φάση φυσιολογικής σεξουαλικής διέγερσης.
  86. Ο οργασμός με τις συσπάσεις του γεννητικού συστήματος που προκαλεί μπορεί να διευκολύνει την εγκυμοσύνη.
  87. Νοσήματα νεύρων, μυών και αγγείων της γεννητικής περιοχής, η σύφιλη, η σκλήρυνση κατά πλάκας, φαρμακευτικές ουσίες, διαταραχές των ορμονών και ο διαβήτης μπορούν να προκαλέσουν ανοργασμία.
  88. Στη διάρκεια του οργασμού οι περισσότερες γυναίκες κοκκινίζουν λόγο υπεραιμίας στο λαιμό, το στήθος και το πρόσωπο.
  89. Στη διάρκεια του οργασμού οι θηλές των μαστών συνήθως γίνονται πιο σκληρές και εξέχουν περισσότερο.
  90. Αν μια γυναίκα είναι έγκυος, οι συσπάσεις του οργασμού μπορούν να προκαλέσουν πρόωρο τοκετό.
  91. Η χρήση προφυλακτικού στην πρωκτική επαφή απαγορεύει τη μεταφορά μικροβίων στον κόλπο της γυναίκας και την ουρήθρα του άνδρα.
  92. Το πρωκτικό σεξ δεν δημιουργεί αιμορροΐδες αλλά μπορεί να ενεργοποιήσει τις ήδη υπάρχουσες.
  93. Αν κατά την πρωκτική επαφή ο άντρας εκσπερματίσει μέσα στο έντερο της γυναίκας μπορεί να της μεταδώσει μικρόβια που υπάρχουν στο σπέρμα του.
  94. Η μακροχρόνια σεξουαλική αποχή μπορεί να προκαλέσει σύσπαση του κόλπου της γυναίκας, με αποτέλεσμα να δίνεται η ψευδής εντύπωση ότι έχει μικρύνει.
  95. Η διακοπτόμενη συνουσία (τράβηγμα) είναι περισσότερο διαδεδομένη στον αγροτικό πληθυσμό, ενώ το προφυλακτικό στους ημιαστικούς και αστικούς πληθυσμούς.
  96. Στειροποίηση είναι η κατάργηση της γονιμότητας με διακοπή της συνέχειας των σαλπίγγων στη γυναίκα και των σπερματικών πόρων στον άντρα.
  97. Ο ινώδης σύνδεσμος ανάμεσα στο κάτω μέρος της βαλάνου και της πόσθης ονομάζεται χαλινός.
  98. Ο χαλινός του πέους μπορεί να κοπεί κατά τη διάρκεια μιας σεξουαλικής επαφής. Αυτή η κατάσταση συνδέεται παραδοσιακά με την ανδρική παρθενιά.
  99. Περιτομή ονομάζεται η χειρουργική αφαίρεση του στενωμένου δακτυλίου στην άκρη της πόσθης.
  100. Αν ένας άντρας κάνει περιτομή το κεφάλι (βάλανος του πέους) μένει πάντα ακάλυπτο από το πετσάκι.
  101. Η περιτομή γίνεται σε όλους τους άνδρες ορισμένης φυλής και θρησκευτικού δόγματος στη διάρκεια στης βρεφικής ηλικίας.
  102. Περιτομή μπορεί να γίνει σε ορισμένους άνδρες που υποφέρουν από φίμωση για θεραπευτικούς καθαρά λόγους.
  103. Οι μικροί όρχεις συνήθως δεν δημιουργούν σεξουαλικό πρόβλημα οργανικής αιτιολογίας, συνήθως έχουν σχέση με προβλήματα γονιμότητας.
  104. Ο οργασμός στον άντρα είναι μια σύνθετη ψυχοβιολογική διαδικασία που χαρακτηρίζεται από έναν αριθμό βραχυχρόνιων σωματικών και ψυχικών λειτουργιών, ανάμεσα στις οποίες είναι και η εκσπερμάτιση.
  105. Η θεραπεία της πρόωρης εκσπερμάτισης με διάφορα φάρμακα αντιμετωπίζει προσωρινά μόνο το πρόβλημα.
  106. Για την οριστική θεραπεία της πρόωρης εκσπερμάτισης υπάρχουν δύο θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες έχουν έναν κοινό στόχο: τη δυνατότητα του άντρα να ελέγχει την εκσπερμάτιση του.
  107. Μία από τις δύο θεραπείες για την πρόωρη εκσπερμάτιση είναι η σεξοθεραπεία, δηλ. η εφαρμογή ειδικών τεχνικών και σειράς ασκήσεων που στοχεύουν στην αλλαγή του λανθασμένου τρόπου λειτουργίας του άντρα.
  108. Μία από τις δύο θεραπείες για την πρόωρη εκσπερμάτιση είναι η ψυχοθεραπεία, δηλ. η προσέγγιση βαθύτερων ψυχολογικών αιτίων που οδηγούν στην εμφάνιση του προβλήματος.
  109. Το αντισυλληπτικό χάπι δεν επηρεάζει το γυναικείο οργασμό, πολλές φορές μάλιστα βοηθάει γιατί η γυναίκα απαλλάσσεται από το φόβο ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
  110. Αν μια γυναίκα πρόκειται να χειρουργηθεί πρέπει να σταματήσει το αντισυλληπτικό χάπι περίπου 20 μέρες πριν, γιατί το χάπι μπορεί να αυξήσει το κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων.
  111. Μερικά ηρεμιστικά και ορισμένα αντιβιοτικά είναι δυνατό να μειώνουν την αποτελεσματικότητα του αντισυλληπτικού χαπιού.
  112. Το αντισυλληπτικό χάπι είναι ένα πολύ καλό θεραπευτικό μέσο για τους πόνους της περιόδου.
  113. Αν και πολλοί άνθρωποι ισχυρίζονται ότι οι βιταμίνες βοήθησαν στο να βελτιωθούν οι επιδόσεις τους το μέτρο των επιδόσεων στο σεξ είναι υποκειμενικό και η βοήθεια των βιταμινών αμφίβολη.
  114. Σεξουαλικό βοήθημα μπορεί να είναι κάθε αντικείμενο, κατάσταση ή ερέθισμα από το περιβάλλον που ευοδώνει τη σεξουαλική επαφή του ζευγαριού και δεν πωλείται υποχρεωτικά στα καταστήματα.
  115. Η χρήση διαφόρων σεξουαλικών αντικειμένων σαν σεξουαλικά βοηθήματα θα μπορούσαν να επηρεάσουν άλλοτε με θετικό και άλλοτε με αρνητικό τρόπο το σεξ.
  116. Ένας άντρας μπορεί να αλλάζει συχνά ερωμένη γιατί αδυνατεί ή έχει υποσυνείδητους φόβους να δεσμευθεί με μια γυναίκα σε μια σχέση που διαρκεί και του προσφέρει νόημα ζωής.
  117. Ένας άντρας μπορεί να αλλάζει συχνά ερωμένη γιατί έχει μια γενικότερη ανικανότητα να συνυπάρξει ειρηνικά με κάποιον που τον γνωρίζει καλά.
  118. Πολλοί παντρεμένοι άντρες τη στιγμή ακριβώς που αρχίζουν να πιστεύουν ότι δεν παίρνουν αρκετή επιβεβαίωση για τον ανδρισμό τους από τη σύζυγό τους ξεκινούν παράλληλη σχέση.
  119. Η σεξουαλική επαφή αποτελεί μια δραστηριότητα που απαιτεί δαπάνη σωματικής ενέργειας και προκαλεί ένα βαθμό κόπωσης η οποία είναι μεγαλύτερη στον άντρα.
  120. Η διαφορά ηλικίας των δύο συντρόφων δεν έχει μεγάλη σημασία στην επίδοση και απόδοση τους στο σεξ όταν και οι δύο είναι νεότεροι από 45 ετών.
  121. Στις μεγάλες διαφορές ηλικίας των δυο συντρόφων πέρα από διαφορές στο σεξ, παρατηρούνται διαφορές στη νοοτροπία, τις προσωπικές προσδοκίες και τον τρόπο ζωής.
  122. Το σεξ μπορεί να αποβεί επικίνδυνη δραστηριότητα σε έναν άντρα που έχει υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου, ιδιαίτερα αν αυτό είναι πρόσφατο.
  123. Ανοργασμία είναι η μόνιμη ή συχνά επαναλαμβανόμενη καθυστέρηση ή απουσία του οργασμού μετά από μια φάση φυσιολογικής σεξουαλικής διέγερσης.
  124. Κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής τα γεννητικά όργανα της γυναίκας κατακλύζονται με αρτηριακό αίμα. Αυτός είναι ο λόγος που φουσκώνουν και που υγραίνεται ο κόλπος.
  125. Οι περισσότεροι άνθρωποι συνηθίζουν να αποδίδουν τη ρουτίνα και τα προβλήματα μιας σχέσης στο σύντροφό τους.
  126. Είναι σημαντικό η ερωτική επικοινωνία ενός ζευγαριού να διαρκεί όλο το εικοσιτετράωρο και να μην περιορίζεται στο χρόνο που διαρκεί η σεξουαλική επαφή.
  127. Οι άντρες και οι γυναίκες νεαρής ηλικίας που είναι ανοιχτοί στις γνωριμίες μέσω Internet είναι άτομα πανεπιστημιακής μόρφωσης συνήθως.
  128. Η κοινή παρουσία στο χώρο εργασίας συνήθως αποβαίνει σε βάρος μιας σχέσης γιατί δημιουργεί ανταγωνισμό και άλλα προβλήματα ανάμεσα στο ζευγάρι.
  129. Η ερωτική επιθυμία και διέγερση με άτομα που ανήκουν στο ίδιο φύλο με μας και με το αντίθετο ονομάζεται αμφιφυλοφιλία.
  130. Η χρονική περίοδος που μεσολαβεί ανάμεσα σε δύο εκσπερματίσεις του άντρα στη διάρκεια της οποίας είναι αδύνατη η διέγερση και η στύση ονομάζεται ανερέθιστη περίοδος.
  131. Γεννητικός κύκλος ονομάζεται η χρονική περίοδος που μεσολαβεί από την πρώτη μέρα της εμμηνορρυσίας μέχρι την παραμονή της εμφάνισης της επόμενης
  132. Κλειτορίδα είναι η περιοχή των έξω γεννητικών οργάνων της γυναίκας κοντά στην έξοδο της ουρήθρας, στο σημείο που συγκλίνουν προς τα πάνω τα μικρά χείλη του αιδοίου της γυναίκας.
  133. Η λέξη Libido χρησιμοποιείται στην κοινή γλώσσα με την έννοια της ερωτικής επιθυμίας.
  134. Ερωτογενείς περιοχές ή ζώνες ονομάζονται οι περιοχές του ανθρώπινου σώματος, ο ερεθισμός των οποίων παράγει σεξουαλική διέγερση.
  135. Λοχεία είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία ο οργανισμός της μητέρας επανέρχεται προοδευτικά στην προ της εγκυμοσύνης κατάσταση.
  136. Κατά τη λοχεία η γυναίκα πρέπει να είναι ιδιαίτερα σχολαστική με την καθαριότητα του περίνεου και να αποφεύγει τις σεξουαλικές επαφές.
  137. Κατάλληλη ηλικία για την πρώτη γυναικολογική εξέταση είναι γύρω στα 17 χρόνια της κοπέλας.
  138. Κατάλληλη ηλικία για την πρώτη ανδρολογική εξέταση είναι γύρω στα 17 χρόνια.
  139. Ένας λόγος που κάνει τις πρώτες επαφές ενός νέου κοριτσιού ανοργασμικές είναι η έλλειψη γνώσεων και εμπειρίας.
  140. Είναι δυνατόν η ένταση των πρώτων ερωτικών επαφών ανάμεσα σε δύο συντρόφους να ενισχύεται από την επιθυμία της κατάκτησης και τη φαντασίωση για το τι θα συμβεί.
  141. Πολλές νέες κοπέλες που στερούνται εμπειρίας στο σεξ αμφιβάλλουν για τις επιδόσεις του συντρόφου τους.
  142. Μυκητίαση παρουσιάζουν συχνότερα οι γυναίκες που παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια.
  143. Μυκητίαση παρουσιάζουν συχνότερα οι γυναίκες που έχουν διαβήτη.
  144. Αν έχετε μολυνθεί από μυκητίαση πρέπει να αποφύγετε τη σεξουαλική επαφή μέχρι θα θεραπευτείτε τελείως.
  145. Ο ιός των κονδυλωμάτων αποτελεί ένα από τα συχνότερα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
  146. Τα κονδυλώματα μπορούν να αντιμετωπιστούν με πολλούς τρόπους ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος τους.
  147. Ο μόνος τρόπος για να προστατευθείτε από τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα είναι η χρήση προφυλακτικού σε όλες σας τις επαφές.
  148. Μια γυναίκα που έχει κονδυλώματα πρέπει να κάνει συχνά τεστ Παπανικολάου.
  149. Ο ιός των κονδυλωμάτων μπορεί να προκαλέσει δυσπλασίες που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.
  150. Η ερωτική επιθυμία στη γυναίκα έχει άμεση σχέση με ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
  151. Η γονιμότητα μιας γυναίκας που παίρνει αντισυλληπτικό χάπι επανέρχεται αμέσως μόλις διακόψει τη λήψη του.
  152. Η δυσμηνόρροια είναι ένα από τα πιο συχνά γυναικολογικά προβλήματα των νεαρών γυναικών.
  153. Εμμηνόπαυση είναι η χρονική περίοδος που ακολουθεί την κλιμακτήριο και κατά την οποία σταματάει η περίοδος.
  154. Μια κοπέλα μπορεί να μείνει έγκυος στην πρώτη της σεξουαλική επαφή αν η εκσπερμάτιση γίνει μέσα ή κοντά στον κόλπο.
  155. Μια γυναίκα δεν πρέπει να εμπιστεύεται τη μέθοδο ρυθμού για αντισύλληψη αν δεν έχει σταθερό κύκλο.
  156. Μια γυναίκα δεν πρέπει να εμπιστεύεται τη μέθοδο ρυθμού για αντισύλληψη αν έχει γεννήσει πρόσφατα.
  157. Μια γυναίκα δεν πρέπει να εμπιστεύεται τη μέθοδο ρυθμού για αντισύλληψη αν είναι άρρωστη ή αν έχει άγχος.
  158. Το γυναικείο προφυλακτικό παρέχει μεγαλύτερη ασφάλεια απ΄ ότι το ανδρικό.
  159. Το αντισυλληπτικό χάπι είναι κατάλληλη μέθοδος για άτομα με συχνές σεξουαλικές επαφές.
  160. Μια γυναίκα που παίρνει αντισυλληπτικό χάπι για πρώτη φορά μπορεί να παρουσιάσει αίμα στο μέσο του κύκλου.
  161. Η ναυτία, οι εμετοί και μικρή αύξηση βάρους είναι συνηθισμένες παρενέργειες που παρουσιάζει μια γυναίκα που παίρνει αντισυλληπτικό χάπι.
  162. Η σεξουαλική ικανότητα και η ηδονή δεν διαταράσσονται αν ένας άντρας ή μια γυναίκα υποβληθεί σε στειροποίηση.
  163. Φυσιολογική συχνότητα των σεξουαλικών επαφών είναι αυτή που εκφράζει το ζευγάρι.
  164. Η χρήση προφυλακτικού είναι απαραίτητη στην πρωκτική επαφή, γιατί εμποδίζει αποτελεσματικά τη μεταφορά μικροβίων από το πρωκτό της γυναίκας στο γεννητικό σύστημα του άντρα.
  165. Η φαντασίωση είναι μια φυσιολογική ψυχική λειτουργία που μπορεί να ενδυναμώσει και να εμπλουτίσει το ερωτικό παιχνίδι. Είναι δύσκολο να χαρακτηριστεί το περιεχόμενο μιας φαντασίωσης σαν φυσιολογικό ή παθολογικό. Με αυτή την έννοια το περιεχόμενό τους συνήθως δεν έχει τόση σημασία και για τις πιο περίπλοκες και ασυνήθιστες φαντασιώσεις, όσο αυτές μένουν στο επίπεδο του παιχνιδιού, της σκέψης και της φαντασίας και δεν περνούν στην πράξη.
Πηγή: lifo.gr

Ο αθλητισμός, ο πρωταθλητισμός και το «ιδεώδες» της ντόπας

$
0
0


Πατήρ πάντων πόλεμος. Και συνεπώς το γεγονός δεν προκαλεί έκπληξη: η προέλευση της φαρμακοδιέγερσης όπως την εννοούμε σήμερα (στην πράξη, δηλαδή, η χρήση τεχνητών ή φυσικών σκευασμάτων όχι για τη θεραπεία συγκεκριμένων συμπτωμάτων συγκεκριμένων ασθενειών, αλλά για την ενίσχυση, πέρα από το φυσιολογικό όριο, κάποιων οργανικών και διανοητικών λειτουργιών υγιών ανθρώπων –με ό,τι κόστος μπορεί να έχει κάτι τέτοιο) έχει τις ρίζες της ψηλά στον ταραγμένο αέρα του μεσοπολέμου.
Μόλις κατασκευάστηκαν τα πρώτα αεροπλάνα που μπορούσαν να πετούν για πολλή ώρα, πολύ ψηλά, δημιουργήθηκε και η ανάγκη να προστατευθούν οι πιλότοι από τις διάφορες παρενέργειες που προκαλεί στο σώμα και στο μυαλό η απότομη και σχετικώς μακρά έκθεση χαμηλότερη ατμοσφαιρική πίεση -και η συνεπακόλουθη σταδιακή μείωση της ικανότητας πρόσληψης οξυγόνου.
Στο επίπεδο της θάλασσας η ατμοσφαιρική πίεση είναι περίπου 760mm της υδραργυρικής στήλης. Στην κορυφή του Έβερεστ (8.848 μ.) μόλις 231mmHg. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ανεβαίνοντας σε υψόμετρο το οξυγόνο μειώνεται. Αυτό είναι λάθος. Η αναλογία του οξυγόνου παραμένει σταθερή (περίπου 21% κατ’ όγκο) σε κάθε υψόμετρο.
Όμως για να περάσει το οξυγόνο από τους πνεύμονες στο αίμα, η πίεση στο αίμα του εισπνεόμενου οξυγόνου πρέπει να είναι μεγαλύτερη από την πίεση στο αίμα έξω από τις κυψελίδες στις οποίες πραγματοποιείται η ανταλλαγή των αερίων.
Η σχετική αυτή διαφορά στην πίεση είναι 159mm της στήλης υδραργύρου στο επίπεδο της θάλασσας και η αιμογλοβίνη, η πρωτείνη του αίματος που μεταφέρει το ζωτικό αέριο στους ιστούς μας, είναι κατά 98% κορεσμένη με οξυγόνο.
Στο επίπεδο της Πόλης του Μεξικού όμως, μόλις 2.268 μέτρα ψηλότερα, η σχετική διαφορά στην «εσωτερική» και «εξωτερική» πίεση στις κυψελίδες πέφτει στα 125mmHg και η αιμογλοβίνη μεταφέρει περίπου 10% λιγότερο οξυγόνο.
Στην κορυφή του Έβερεστ φτάνει μόλις τα 48mmHg, σχεδόν ίδια με την πίεση στο αίμα έξω από τις κυψελίδες και η αιμογλοβίνη μεταφέρει μόλις 50% οξυγόνο στους ιστούς.
Πάνω από τα 1.600 μέτρα, η αναπνοή γίνεται ολοένα και ταχύτερη, διότι για να ανταπεξέλθουν οι πνεύμονες στις πιο πάνω μειώσεις, προσπαθούν να προσλάβουν 10% περισσότερο όγκο αέρα με κάθε ανάσα για κάθε χίλια επιπλέον μέτρα διαφοράς στο υψόμετρο.
Η καρδιά χτυπάει ταχύτερα, προσπαθώντας να ανταπεξέλθει κι εκείνη, αλλά την ίδια ώρα το πλάσμα στο αίμα μειώνεται έως και κατά 25%, προκειμένου να έρθουν σε επαφή περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια-φορείς αιμογλοβίνης με το κάθε σημείο ανταλλαγής αερίων.
Η περίοδος εγκλιματισμού στο υψόμετρο της Πόλης του Μεξικού (2.268μ.) απαιτεί δύο εβδομάδες και κάθε 600 μέτρα διαφοράς επιπλέον, απαιτούν άλλη μία. Έξι εβδομάδες παραμονής σε υψόμετρο 4.500 μέτρων αναγκάζουν το σώμα να παράξει τόση ερυθροποιητίνη (την ορμόνη που ρυθμίζει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων) ώστε ο αιματοκρίτης να αγγίξει το 59%, όταν στο επίπεδο της θάλασσας είναι 48%. Όμως συγχρόνως, έξι εβδομάδες σ’ αυτό το υψόμετρο οδηγούν το σώμα και σε μείωση έως 11% συνολικά της μυϊκής μάζας.
Τα όσα αντιμετώπιζαν, λοιπόν, πιλότοι που περνούσαν 15 ώρες σε πτήση πάνω από τα 7-8.000μ., μπορείτε να τα φανταστείτε.
Ατελείωτες έρευνες έχουν γίνει από τους στρατιωτικούς γιατρούς για την αντιμετώπιση όλων αυτών των συχνά αντικρουόμενων παρενεργειών ακόμη και πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η «λύση» που δόθηκε τότε, για να αντέξουν οι πιλότοι, ήταν η «απλή» χορήγηση αμφεταμινών, με παράλληλη εισπνοή καθαρού οξυγόνου (το οποίο, υπό κανονική ατμοσφαιρική πίεση είναι τοξικό μετά από λίγα λεπτά). Αργότερα (πριν το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου), βρέθηκε τρόπος να κατασκευάζονται άτρακτοι που άντεχαν κανονική ατμοσφαιρική πίεση στο εσωτερικό τους (άρα και κανονική οξυγόνωση): τέτοιων προδιαγραφών ήταν ήδη το Μπόινγκ Β-29, το «Υπερφρούριο» που έριξε τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι).
Όμως η «επιτυχία» του «σπινταρίσματος» των πρώιμων πιλότων-πειραματόζων, άνοιξε την όρεξη στους ερευνητές.
Και οι ένστολοι του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου αλλά και όλων όσοι ακολούθησαν (Κορέα, Βιετνάμ, Καμπότζη, Αφγανιστάν, Ιράκ κ.λπ.), λέγεται ότι έγιναν –και ίσως παραμένουν- κανονικά πειραματόζωα, συχνά εν αγνοία τους, για την επίδραση που μπορεί να έχει επάνω τους κάθε είδους ουσία απ’ όσες κατεβάζουν τα μυαλά των ερευνητών στα εργαστήρια για τη «βελτίωση» της απόδοσής τους στη μάχη και την «καλύτερη» αντιμετώπιση όλων των ψυχολογικών και σωματικών συνεπειών που έχει η παραμονή σε καταστάσεις, αν μη τι άλλο, υψηλότατου άγχους, έντασης και ανάγκης για μόνιμη εγρήγορση.

Οι ΗΠΑ καταστράφηκαν μόνες τους, από μιμητισμό και ανάγκη να είναι “πρώτοι” (ή “τίποτε”).
Η καταστροφή του ευρωπαϊκού αθλητισμού, όμως, έγινε στην Ανατολική Γερμανία-υποχείριο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης: εκεί, σε μια μικρότερη από την ΕΣΣΔ και πιο «ευέλικτη» σε κάθε είδους πειραματισμούς χώρα, δια της «όσμωσης» στρατού και κράτους συνέβη το μοιραίο: ουσίες που δοκιμάζονταν για να «βελτιώσουν» τον ανθρώπινο οργανισμό σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες πολεμικής αναμέτρησης άρχισαν να δοκιμάζονται σε αθλητές –συχνά και σε αθλητές που δεν είχαν καμία όρεξη να γίνουν τέτοιοι, απλώς επιλέχθηκαν ως κατάλληλοι προς τούτο από το κράτος σε μικρές ηλικίες.
Πάνω τους (και πάνω σε θύματα από άλλες χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ, κυρίως δε της Βουλγαρίας) δοκιμάστηκαν κάθε είδους ουσίες.
Ουσίες που είχαν στόχο την αναισθησία στον πόνο.
Ουσίες που είχαν στόχο την καταστολή των (σε αρχικό στάδιο προειδοποιητικών και ενίοτε αυτό-θεραπευτικών για τον άνθρωπο) φλεγμονών.
Ουσίες που είχαν στόχο την αύξηση στην ικανότητα πρόσληψης οξυγόνου.
Ουσίες που είχαν στόχο την αύξηση στην ικανότητα μεταφοράς αυτού του οξυγόνου στους ιστούς.
Ουσίες που είχαν στόχο την πιο γρήγορη απομάκρυνση των τοξικών μεταβολικών υποπροϊόντων της υπερ-άσκησης.
Ουσίες που είχαν στόχο την αύξηση της μυϊκής μάζας.
Ουσίες που είχαν στόχο τη μείωση του κατ’ αναλογίαν λίπους.
Ουσίες που είχαν στόχο την αύξηση ή την καταστολή της επιθετικότητας και τον έλεγχο του στρες.
Ουσίες που είχαν στόχο την γρήγορη μείωση του βάρους δια της αποβολής υγρών.
Ουσίες που, έτσι κι αλλιώς δηλαδή, έκαναν τελείως μαντάρα τους οργανισμούς των θυμάτων: συκώτια, νεφροί, γεννητικά όργανα, ψυχισμός, όλα σκατά. Αλλά τα… «μετάλλια», «μετάλλια».
Και όταν πια, έκπληκτος και ανήσυχος ο πλανήτης παρακολουθούσε μια μικρή χώρα να γίνεται μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα αθλητική υπερδύναμη, ήρθαν οι χειρότερες ουσίες απ’ όλες:
Οι ουσίες-μάσκες κατά του ντόπινγκ κοντρόλ,
οι ουσίες που προσπαθούσαν να αναστρέψουν τις καταστροφές στον οργανισμό από τις ουσίες οι οποίες, υποτίθεται, τον… «βελτίωναν»,
οι ουσίες εν τέλει, που, υπό το φόβο του ελέγχου, άρχισαν πλέον να παρασκευάζονται στα κρυφά, ως «μαγικές συνταγές» και να δίνονται στα κρυφά, ως «μαγικά δώρα», χωρίς καν την εργαστηριακή υποδομή και τη βάση δεδομένων από πρότερα πειράματα ενός ολόκληρου κρατικού μηχανισμού.
Οι ουσίες των «γκουρού», δηλαδή.

Παράλληλα μ’ αυτό, συνέβη και μια κοινωνική μετάλλαξη, που ίσως ήταν η χειρότερη απ’ όλες: με τον αθλητισμό να γίνεται 100% «μπίζνα», τα πειραματόζωα όλων αυτών των μεθόδων έπαψαν να είναι απρόθυμα θύματα ενός ανάλγητου κρατικού μηχανισμού και έγιναν ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ μελλοθάνατοι που ονειρεύονται τη δόξα και το χρήμα.
Χώρες ΓΕΛΟΙΕΣ και ΤΡΙΤΟΚΟΣΜΙΚΕΣ όπως η Ελλάδα, «γλυκάθηκαν» από την εύκολη και γρήγορη «αναγνώριση» που μπορεί να παρέχει μια τέτοια «επιτυχία».
Και αντί να φροντίσουν να έχουμε ΥΓΙΗ, ΜΑΖΙΚΑ ΑΘΛΟΥΜΕΝΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ, φρόντισαν να γίνουν, με τον δημαγωγικό, λαϊκίστικο και υποκριτικό τρόπο τους οι «Ανατολικές Γερμανίες» του σήμερα.
Έτσι, κατακτήσαμε «μετάλλια».
Κλαπ, κλαπ, εύγε.
Πήρες «μετάλλιο», νέε μου; Πάρε και 50.000.000 δραχμές, γίνε και αξιωματικός του στρατού.
Απλώς αθλείσαι, νέε μου: είσαι ένας μαλάκας που, ως κράτος, δεν μας ενδιαφέρεις. Καλύτερα ρίξτο στο τσιγάρο, τα ναρκωτικά, τις ουισκάρες και το πλέιστέισον. Χεστήκαμε για σένα. Δεν μας κάνεις… «περήφανους» ως χώρα; Δεν ασχολούμεθα κι εμείς, ως χώρα, μαζί σου.
Και γι’ αυτό ενώ έχουμε «μετάλλια» στους διεθνείς αγώνες τα τελευταία 20 χρόνια (κλαπ, κλαπ -χειροκρότημα), συγχρόνως έχουμε και τα μετάλλια σε ΟΛΕΣ τις θλιβερές στατιστικές που συνδέονται με την ΥΓΙΕΙΝΗ ζωή και την ΕΠΩΦΕΛΗ ΑΣΚΗΣΗ στην Ευρωπαϊκή Ένωση (κλαπ -διπλοφάσκελο):
Παιδιά που είναι παχύσαρκα, καπνιστές και πότες από τα 11-12 (από ‘κει και πέρα και χασισοπότες).
Τραγικές στατιστικές καρδιοπαθειών και διαβήτη.
Το 20% του πληθυσμού σε διαγνωσμένη ή αδιάγνωστη κατάθλιψη.
Το ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ «αθλητικό πνεύμα» στην ήπειρο.
Τους ΛΙΓΟΤΕΡΟΥΣ αναλογικά με τον πληθυσμό ασκούμενους σε «μικρά σπορ».
Ολυμπιακές εγκαταστάσεις που είτε ΣΑΠΙΖΟΥΝ είτε είναι θέατρα, αίθουσες συναυλιών και συνεδριακά κέντρα –διότι κι αυτό ακόμη το «καταφέραμε»: κάναμε Ολυμπιακούς Αγώνες και, στο τέλος τους, ΟΥΤΕ ΕΝΑ ΜΙΚΡΟ ΠΑΙΔΙ δεν προσελκύστηκε σε κάτι πέρα από το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ.
Είμαστε ΥΠΟΚΡΙΤΕΣ και ΤΣΑΡΛΑΤΑΝΟΙ.
Άξιοι της μοίρας μας και της ξεφτίλας μας.

Η εποχή που ένιωθα θλίψη για τέτοια πράγματα έχει περάσει ΠΡΟ ΠΟΛΛΟΥ.
Τώρα νιώθω, απλώς, πλήρη ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ. Για ΟΛΟΥΣ. Εκτός, βέβαια από τα παιδιά μου, αν αποκτήσω. Γι’ αυτά, όμως, τα έχω πει ΜΗΝΕΣ τώρα, οπότε, τι άλλο να προσθέσω; Τίποτε. Με τις υγείες μας και σ’ ανώτερα!
Πηγή: markakis.yooblog.gr (Στέλιος Μαρκάκης)

Η έννοια της αρετής στη Φιλοσοφία του Αριστοτέλη

$
0
0


  • Ποια η συσχέτιση της ηθικής και της πολιτικής θεωρίας του Αριστοτέλη όσον αφορά την έννοια της αρετής
  • Σε τι διαφέρει η έννοια του Αριστοτέλη από την αντίστοιχη του Πλάτωνα
  • Η έννοια της αρετής ως κεντρικός πυρήνας της πολιτικής και ηθικής φιλοσοφίας του Αριστοτέλη

Για να κατανοηθεί πως αντιλαμβάνεται ο Αριστοτέλης την ηθική του φιλοσοφία θα πρέπει να εξετάσουμε τις ηθικές αρετές αφού αυτές αποτελούν την ηθική ουσία του ανθρώπου.

Ο φιλόσοφος ορίζει την αρετή ως εξής. «Έστιν άρα η αρετή έξις προαιρετική εν μεσότητι ουσα τη προς ημας ,ωρισμένη λόγω και ω αν ο φρόνιμος ορίσειεν».


Η ηθική αρετή είναι, δηλαδή, μια έξη της ψυχής σχετική με την εκλογή, βρισκόμενη στο μέσο και προσδιορίζεται από το λόγο και τον τρόπο που ο φρόνιμος θα μπορούσε να ορίσει.

Ο Αριστοτέλης χρησιμοποιώντας τη λέξη «έξη» δηλώνει τη συνήθεια, την άσκηση της ψυχής προς το καλό. Ο άνθρωπος θα μπορέσει να θεωρηθεί ενάρετος μέσα από την πράξη που μαρτυρεί την ηθικότητα του. Ο άνθρωπος έχει τη δυνατότητα μέσα του να δεχτεί τις αρετές, αλλά τελειοποιείται με τον εθισμό. Έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του με βάση κάποιες ηθικές αρχές, να βελτιώσει τον χαρακτήρα του με τη συνήθεια και να οδηγηθεί στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του.

H ηθική συμπεριφορά αποτελεί τη μόνιμη διάθεση του ανθρώπου βασισμένη στην έξη, τη σταθερή δηλαδή στάση της ψυχής απέναντι στα πάθη και στους εξωγενείς παράγοντες. Η ηθική αρετή κατέχει τη σπουδαιότερη θέση στη θεωρία του φιλοσόφου ο οποίος όμως τονίζει και τη σημασία της διανοητικής αρετής φρόνησης στη διαμόρφωση του ήθους του ανθρώπου. Η αρετή είναι το μέσο ανάμεσα στην υπερβολή και στην έλλειψη. 2εν αφορά ως μέσο τα καθαυτά πράγματα, αλλά τα σχετικά με εμάς τους ίδιους.

Η ηθική αρετή έχει από τη φύση της τη μεσότητα κι αυτό είναι που την κάνει να τείνει προς την τελειότητα και να αποτελεί κάτι το εξαιρετικό, το αξιοπρόσεκτο που ξεχωρίζει από όλες τις άλλες αρετές. 2εν λειτουργεί ως συμβιβαστική λύση ανάμεσα σε δύο αντίθετες έννοιες. Με αυτήν την έννοια προσδιορίζεται ως άκρο. Η μεσότητα χαρακτηρίζει μόνο την ηθική αρετή και όχι τη διανοητική, καθότι η μεσότητα αφορά πράξεις και πάθη.

Η ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη που στηρίζεται στην έννοια της αρετής ως έξης συνδέεται άμεσα με την πολιτική φιλοσοφία. Ο άνθρωπος δεν επιλέγει να είναι ενάρετος για χάρη του εαυτού του μόνο αλλά και για το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο είναι και ο ίδιος υποχρεωμένος να ζει.

Με την απόκτηση της αρετής διαμορφώνεται ο ηθικός χαρακτήρας του πολίτη που ενεργώντας με ένα συγκεκριμένο τρόπο δραστηριοποιείται στο περιβάλλον της πολιτείας. Μέσω της αρετής η ηθική συνδέεται με την πολιτική . Η αρετή είναι το μέσο για την ευδαιμονία του ανθρώπου που είναι σκοπός και κάθε ορθής πολιτείας και της πολιτικής. Η ηθική τελείωση του ανθρώπου(ευ ζην) είναι δυνατόν να επιτευχθεί στο εσωτερικό της πολιτικής κοινότητας.

Για να μπορέσει να συγκροτηθεί πολιτικά μια κοινωνία, θα πρέπει να στηρίζει τις βάσεις της στον ενάρετο βίο τόσο των πολιτών όσο και των ηγετών. Η ηθική αρετή πρέπει να είναι απαραίτητο γνώρισμα ενός άρχοντα. Θα μπορέσει να αντεπεξέλθει στα καθήκοντα του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αν είναι ενάρετος και ενεργεί ακολουθώντας κάποιους ηθικούς κανόνες.

Αλλά και οι πολίτες θα πρέπει να είναι ενάρετοι. Γι ΄αυτόν τον λόγο η πολιτεία θα πρέπει να φροντίζει για την αρετή όλων των πολιτών και να θέτει ηθικούς στόχους γιατί μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να οδηγηθούν στην ευδαιμονία. Για να λειτουργεί ένα πολίτευμα με ορθό τρόπο, θα πρέπει οι πολίτες να είναι ενάρετοι, κάτι που θα επιτευχθεί με την ηθική διαπαιδαγώγηση.

Οι νομοθέτες οφείλουν να κάνουν τους πολίτες καλούς με τον εθισμό. Το πολίτευμα θα επιτύχει, αν πραγματοποιηθεί αυτός ο στόχος. Διαφορές ανάμεσα στην πλατωνική και αριστοτελική θεωρία περί αρετής. Για τον Πλάτωνα η αρετή είναι γνώση και επομένως είναι διδακτή. Αναφέρεται στην υπερφυσική προέλευση της αρετής. 2ίνει μεταφυσικό περιεχόμενο στην έννοια της αρετής ως μεσότητας. 2εν αποτελεί ανθρώπινη αξία αλλά έχει θεϊκή προέλευση.

Κριτήριο για να χαρακτηριστεί μια πράξη ενάρετη είναι η ιδέα του αγαθού. Η ψυχή αποτελείται από τρία μέρη που αντιστοιχούν στις αντίστοιχες δυνάμεις.(λογιστικό, θυμοειδές, επιθυμητικό). Εξαιτίας της μετάβασης με την ενσωμάτωση της ψυχής στο σώμα, από τον κόσμο των νοητών στον κόσμο των αισθητών η ψυχή οδηγείται στη σύγκρουση των δυνάμεων της. Η γνώση του καλού θα οδηγήσει τον άνθρωπο στην αρετή και θα τον κάνει να νικήσει το κακό που υπάρχει γύρω του.

Για να διδαχθεί η αρετή ακολουθείται η διαδικασία της ανάμνησης. Η ανάμνηση δείχνει ότι η ψυχή γνώριζε την ιδέα του αγαθού. Με την κατάλληλη παιδεία το λογιστικό μέρος της ψυχής ξαναθυμάται την ιδέα της αρετής, περιορίζει τη δράση του επιθυμητικού και του θυμοειδούς σε τέτοιο σημείο, ώστε να εξασφαλίζεται η ισορροπία δυνάμεων. Η ψυχή οδηγούμενη στη γνώση του αγαθού εξασφαλίζει την αρμονία. Όταν η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές συμπληρωθούν από την ιδέα του αγαθού θα γίνουν χρήσιμες και ωφέλιμες. Με αυτόν τον τρόπο ο άνθρωπος φτάνει στην ευδαιμονία του.

Αντίθετα ο Αριστοτέλης δίνει στην έννοια της αρετής ανθρώπινο και πρακτικό χαρακτήρα. Κριτήριο αποτελεί ο ενάρετος άνθρωπος που οι συγκεκριμένες του πράξεις επιβεβαιώνουν αυτόν το χαρακτηρισμό. Η ηθική αρετή και το ήθος δεν πρέπει να στηρίζονται στη γνώση και τη θεωρία αλλά στην πράξη και στο ανθρώπινο αγαθό, στο πρακτό αγαθό. Η αρετή πρέπει να γίνει συνήθεια. Συνήθεια γίνεται με την άσκηση. Με την άσκηση και την επανάληψη και με βάση την ελεύθερη βούληση του, την προαίρεση ο άνθρωπος μπορεί να θεωρηθεί ενάρετος.

Ενάρετος είναι αυτός που εκτελεί πράξεις αγαθές και όχι αυτός που ξαναθυμάται τη ιδέα του αγαθού μέσω της διαδικασίας της γνώσης-ανάμνησης. Στόχος του Αριστοτέλη είναι να αποτελέσει το έργο του πρακτικό οδηγό με τη συνδρομή του οποίου θα μπορέσει το άτομο να οδηγηθεί στην αρετή και συνάμα στην ευδαιμονία του. Για τον Αριστοτέλη η αρετή είναι έξη συμπεριλαμβάνοντας μέσα σε αυτήν το περιεχόμενο της πράξης και της συνήθειας.

Η αρετή ικανοποιεί την τάση του ανθρώπου να οδηγηθεί στη ευδαιμονία του. Και η ευδαιμονία είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί μόνο σε μια οργανωμένη πολιτεία. Για να λειτουργεί ορθά μια πολιτεία χωρίς προβλήματα είναι απαραίτητος ο ενάρετος βίος και από την πλευρά των αρχόντων και από την πλευρά των αρχομένων. Με αυτόν τον τρόπο συνδέεται η ηθική με την πολιτική.

Ο Πλάτων συνδέοντας την αρετή με την ιδέα του αγαθού δίνει στο περιεχόμενο της αρετής θεωρητική βάση. Ενάρετες είναι οι πράξεις που μετέχουν της ιδέας του αγαθού. Δεν αναφέρεται στα όρια και τα περιεχόμενα των πράξεων του κάθε ανθρώπου. Αντίθετα ο Αριστοτέλης επισημαίνει τον πρακτικό χαρακτήρα της αρετής υποβαθμίζοντας τη θεωρητική προσέγγιση της. δεν τον ενδιαφέρει να μάθουμε τι είναι αρετή, αλλά πως θα γίνουμε ενάρετοι.
via

Κλείνοντας έναν κύκλο

$
0
0


Πάντα πρέπει να ξέρουμε πότε κάποιο στάδιο φτάνει στο τέλος του. Αν επιμείνουμε να παραμείνουμε εκεί περισσότερο απ’ όσο χρειάζεται, θα χάσουμε τη χαρά και το νόημα των άλλων σταδίων, τα οποία πρέπει να ζήσουμε. Να κλείνουμε κύκλους, πόρτες, να γυρίζουμε σελίδα, να ολοκληρώνουμε κεφάλαια – δεν έχει σημασία πώς το λέμε, αυτό που έχει σημασία είναι να αφήνουμε στο παρελθόν τις στιγμές της ζωής μας που πέρασαν.

Χάσατε τη δουλειά σας; Τελείωσε μια σχέση; Φύγατε απ’ το σπίτι των γονιών σας; Φύγατε στο εξωτερικό; Η φιλία που καλλιεργούσατε τόσο καιρό εξαφανίστηκε χωρίς εξηγήσεις;


Μπορείτε να περάσετε πολύ καιρό απορώντας γιατί συνέβη αυτό. Μπορείτε να πείτε στον εαυτό σας ότι δεν θα κάνετε ούτε ένα βήμα πριν κατανοήσετε τις αιτίες που έκαναν ξαφνικά σκόνη κάποια πράγματα που ήταν τόσο σημαντικά και σταθερά στη ζωή σας.

Αυτή η στάση όμως θα αποδειχτεί πολύ ψυχοφθόρα για όλους: Οι γονείς σας, ο άντρας ή η γυναίκα σας, οι φίλοι σας, τα παιδιά σας, η αδερφή σας, όλοι θα ολοκληρώνουν κεφάλαια, θα γυρίζουν σελίδα, θα προχωρούν και όλοι θα στεναχωριούνται επειδή εσείς βρίσκεστε σε τέλμα..

Κανείς δεν μπορεί να βρίσκεται ταυτόχρονα στο παρόν κ στο παρελθόν, ούτε καν όταν προσπαθούμε να κατανοήσουμε αυτά που μας συμβαίνουν. Αυτά που πέρασαν, δεν θα ξαναγυρίσουν: Δεν μπορούμε να μείνουμε για πάντα παιδιά, όψιμοι έφηβοι, γιοι που νιώθουν ενοχές ή μνησικακία για τους γονείς τους, εραστές που ζουν μέρα και νύχτα ένα δεσμό με κάποιον που έχει πια φύγει και δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να επιστρέψει..

Οι καταστάσεις περνούν και το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να τις αφήσουμε πράγματι να φύγουν.

Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό (όσο επίπονο κι αν είναι) να καταστρέφουμε αναμνηστικά, να μετακομίζουμε, να δίνουμε πράγματα σε ορφανοτροφεία, να πουλάμε ή να χαρίζουμε τα βιβλία που έχουμε. Τα πάντα στον ορατό κόσμο είναι εκδήλωση του αοράτου, όσων συμβαίνουν στην καρδιά μας – και καταστρέφοντας ορισμένες αναμνήσεις, σημαίνει και ότι δημιουργούμε χώρο για να πάρουν τη θέση τους άλλες.

Αποδεσμευτείτε από τα πράγμα. Αφήστε τα να φύγουν. Απαγκιστρωθείτε. Κανείς δεν παίζει με σημαδεμένη τράπουλα στη ζωή, έτσι λοιπόν μερικές φορές κερδίζουμε και μερικές χάνουμε. Μην ελπίζετε να σας δώσουν κάτι πίσω, να αναγνωρίσουν τις προσπάθειες σας, να ανακαλύψουν τη μεγαλοφυϊα σας, να κατανοήσουν την αγάπη σας. Σταματήστε να ανοίγετε την τηλεόραση των συναισθημάτων σας και να βλέπετε συνέχεια την ίδια εκπομπή που σας δείχνει πόσο έχετε υποφέρει από μια απώλεια: Αυτό απλώς σας δηλητηριάζει, τίποτα άλλο.

Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο από το να μην αποδεχόμαστε ερωτικούς χωρισμούς, υποσχέσεις για δουλειά που δεν έχουν συγκεκριμένη ημερομηνία εκκίνησης, αποφάσεις που αναβάλλονται συνεχώς στο όνομα της "ιδανικής στιγμής". Πριν αρχίσει ένα νέο κεφάλαιο, πρέπει να ολοκληρωθεί το παλιό: Πείτε στον εαυτό σας ότι αυτό που πέρασε δεν θα ξαναγυρίσει ποτέ. Θυμηθείτε ότι κάποτε μπορούσατε να ζήσετε χωρίς αυτό το πράγμα ή αυτόν τον άνθρωπο – τίποτα δεν είναι αναντικατάστατο, η συνήθεια δεν είναι ανάγκη. Μπορεί να μοιάζει προφανές, μπορεί να είναι ακόμα κ δύσκολο, άλλα είναι πολύ σημαντικό.

Κλείνοντας κύκλους. Όχι από υπεροψία, από αδυναμία ή από αλαζονεία, απλώς επειδή κάτι δεν είναι πια μέρος της ζωής σας. Κλείστε την πόρτα, αλλάξτε δίσκο, καθαρίστε το σπίτι σας, τινάξτε τη σκόνη. Σταματήστε να είστε αυτός που ήσασταν και μεταμορφωθείτε σ’ αυτόν που είστε..

του Paulo Coelho
via

Ένα συνοπτικό χρονικό των ιδεών μας για τον χρόνο

$
0
0


Τι σχέση μπορεί να έχει η εύπλαστη υποκειμενική εμπειρία του χρόνου που βιώνουμε καθημερινά με τον «απανθρωποποιημένο», δηλαδή τον μαθηματικοποιημένο χρόνο της επιστήμης;

Αρκεί να ανατρέξει κανείς στην ιστορία των ανθρώπινων ιδεών σχετικά με τον χρόνο για να διαπιστώσει τη μετάβαση από τον κυκλικό χρόνο των αρχαίων Ελλήνων στον τελεολογικό και γραμμικό χρόνο των Εβραίων-Χριστιανών, και από αυτόν στον μαθηματικοποιημένο άχρονο χρόνο της κλασικής φυσικής. Είτε ως ποτάμι που ρέει ατέρμονα, όπως ήθελε να τον βλέπει ο Ηράκλειτος, είτε ως ακίνητος σκοτεινός ωκεανός μέσα στον οποίο φαίνεται να ταξιδεύει το Σύμπαν, όπως ακράδαντα πίστευε ο Πλάτωνας, ο «χρόνος» υπήρξε ανέκαθεν η πιο σκοτεινή, ασαφής και αινιγματική κατηγορία της ανθρώπινης σκέψης.

Ο κλασικός αιωνόβιος Χρόνος

Η σύλληψη της έννοιας του «χρόνου» αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά και μεταφυσικά προβλήματα της αρχαιοελληνικής σκέψης. Απ’ ό,τι φαίνεται, στην κοσμογονία των Ορφικών υπάρχει ήδη κάποια μυθολογική ταύτιση του Χρόνου με τον Κρόνο (Θεό-πλανήτη), του οποίου η κυκλική περιφορά καθορίζει τη γένεση, τον θάνατο και την αναγέννηση των πάντων.

Κατόπιν, οι Πυθαγόρειοι, πιθανά επηρεασμένοι από τους Ορφικούς, θα περιγράψουν τον χρόνο ως «σφαίρα που περικλείει τα πάντα», τον τοποθετούν δηλαδή στην εξώτερη σφαίρα του ουράνιου θόλου ως σκοτεινό ενορχηστρωτή της κοσμικής αρμονίας των σφαιρών.

Με τον Παρμενίδη αρχίζει η διαφοροποίηση του είναι από το γίγνεσθαι. Ο,τι πραγματικά υπάρχει, το ον σύμφωνα με τον Παρμενίδη, είναι αιώνιο: χωρίς αρχή και τέλος (αγέννητο και άφθαρτο). Μια εντυπωσιακή ιδέα που θα γονιμοποιήσει όλες τις μετέπειτα ιδεαλιστικές αντιλήψεις στην επιστήμη (αστρονομία, μαθηματικά) αλλά και στη φιλοσοφία της αρχαιότητας.

Ωστόσο, το κείμενο όπου το πρόβλημα του χρόνου, δηλαδή της σχέσης τού είναι με το γίγνεσθαι, τίθεται σε όλο του το φιλοσοφικό μεγαλείο είναι ο «Τίμαιος» του Πλάτωνος. Σε αυτό το ύστερο έργο του, ο Πλάτων περιγράφει τον χρόνο ως «κινητή εικόνα της αιωνιότητας». Με αυτή την υποβλητική μεταφορά ο Πλάτων επιχειρεί να αναβαθμίσει, δηλαδή να εκκοσμικεύσει την κυρίαρχη αντίληψη της εποχής περί κυκλικού χρόνου. Και το εντυπωσιακό είναι ότι το πετυχαίνει μαθηματικοποιώντας την!

Το επόμενο βήμα θα το πραγματοποιήσει ο Αριστοτέλης ορίζοντας τον χρόνο ως «τον αριθμό της κίνησης σύμφωνα με το πριν και το μετά»: η ταύτιση του χρόνου με τη μέτρηση της κίνησης στον χώρο έχει ήδη συντελεστεί. Πολύ αργότερα, κατά τον 17ο αιώνα, από αυτή τη γεωμετρικοποίηση της κίνησης θα προκύψει η επαναστατική ιδέα του «απόλυτου χρόνου»!

Ο νεωτερικός άχρονος χρόνος

Όλοι οι πρωταγωνιστές της μεγάλης επιστημονικής επανάστασης (Καρτέσιος, Γαλιλαίος και Νεύτων) θα στηρίξουν το αντιαριστοτελικό οικοδόμημα της νέας φυσικής φιλοσοφίας πάνω σε αυτήν ακριβώς την αριστοτελική ιδέα του χρόνου ως μετρήσιμης ποσότητας της κίνησης στον χώρο. Πρόκειται, ωστόσο, για τη μαθηματικοποίηση μιας γραμμικής και όχι πλέον κυκλικής σύλληψης του χρόνου. Σπάζοντας όμως τον κύκλο του χρόνου αυτοί οι φυσικοί φιλόσοφοι δημιούργησαν μια βαθιά τομή στην ανθρώπινη εμπειρία του χρόνου. Έκτατε οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι να ζουν σε έναν γραμμικό συμμετρικό «φυσικό» χρόνο μολονότι οι ίδιοι εξακολουθούν να βιώνουν την υποκειμενική εμπειρία ενός ασύμμετρου «αφύσικου» χρόνου, όπου το πριν προηγείται πάντοτε του μετά.

Για την κλασική φυσική ο χρόνος δεν κυλάει προς μία κατεύθυνση, δεν παράγει τίποτα νέο. Οπως το έθεσε ο Νεύτων στην εισαγωγή του μεγάλου βιβλίου του «Philosophiae Naturalis Principia Mathematica»: «Ο απόλυτος, αληθινός και μαθηματικός χρόνος, αφ’ εαυτού και από την ίδια του τη φύση, ρέει ομοιόμορφα χωρίς να εξαρτάται από τίποτα το εξωτερικό…». Με άλλα λόγια, ο υποκειμενικός χρόνος που βιώνουν οι άνθρωποι, για τον Νεύτωνα αλλά και για ολόκληρη την κλασική επιστήμη, είναι μια ψευδαίσθηση που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον απόλυτο κοσμικό χώρο και χρόνο. Ετσι όμως στον πυρήνα της νεωτερικής επιστήμης παρεισφρέει δόλια η πλατωνική εικόνα του χρόνου ως κινούμενου ειδώλου της αιωνιότητας.

Η ιδέα ενός απόλυτου χρόνου όχι μόνο άντεξε σθεναρά, αλλά και κυριάρχησε στην επιστημονική σκέψη για περισσότερο από τρεις αιώνες. Ωσπου στις αρχές του εικοστού αιώνα ένας νεαρός φυσικός ανέτρεψε το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα της κλασικής φυσικής. Πράγματι, το 1905 η ειδική θεωρία της σχετικότητας του Αλμπερτ Αϊνστάιν ανέτρεψε τις νευτώνειες έννοιες του απόλυτου χώρου και χρόνου. Δεν κατάφερε όμως να αποκαταστήσει τον ενεργό και δημιουργικό ρόλο του χρόνου στη διαμόρφωση της θεμελιώδους δομής της ύλης (υποατομικά σωματίδια) αλλά και στην εξέλιξη του ορατού μας Σύμπαντος! Εξάλλου, όπως θα εκμυστηρευθεί ο ίδιος ο Αϊνστάιν σε ένα περίφημο γράμμα του: «Η διάκριση ανάμεσα σε παρελθόν και σε μέλλον αποτελεί μόνο μια ψευδαίσθηση, έστω κι αν πρόκειται για μια επίμονη ψευδαίσθηση».

Αν όμως ο χρόνος είναι απλώς μια παράμετρος στη φυσική περιγραφή του Σύμπαντος, αν αποτελεί απλώς μία διάσταση στο τετραδιάστατο συνεχές που ονομάζεται «χωρόχρονος», δηλαδή μια επιπλέον μαθηματική συντεταγμένη που αυξάνεται ή μειώνεται από το άπειρο παρελθόν στο άπειρο μέλλον, τότε γιατί το Σύμπαν δεν είναι στατικό αλλά συνεχώς εξελίσσεται; Γιατί ο χρόνος φαίνεται να είναι ασύμμετρος και χωρίζεται σε παρελθόν, παρόν και μέλλον; Τέλος, γιατί όλα τα πολύπλοκα φυσικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, περιέχουν καταγεγραμμένο στη δομή τους μόνο το παρελθόν αλλά όχι το μέλλον τους;

Η συνειδητοποίηση ότι το Σύμπαν δεν είναι στατικό αλλά εξελίσσεται διαρκώς δημιουργώντας νέες πιο σύνθετες δομές υποδεικνύει επίσης τη δημιουργική και απολύτως φυσική δράση του χρόνου πάνω στην οργάνωση του Σύμπαντος. Η μη αναστρεψιμότητα στη φύση αποτελεί όχι μόνο την εκδήλωση της δημιουργικής δράσης του χρόνου πάνω στα πολύπλοκα φυσικά συστήματα, αλλά και την ουσιαστική προϋπόθεση για την εμφάνιση όλων των εξελικτικών φαινομένων: από την κοσμολογική εξέλιξη μέχρι τη βιολογική εξέλιξη της ζωής και από τη νοητική εξέλιξη στο ζωικό βασίλειο μέχρι την ανθρώπινη ιστορία.
Του Σπύρου Μανουσέλη
via

Ηθική: θέμα σχετικότητας ;

$
0
0


Τι είναι το καλό και τι το κακό; Ποια είναι τα όρια μεταξύ μιας ηθικής πράξης και μιας ανήθικης; Πως μπορούμε να “μετρήσουμε” ή και να “αυξήσουμε” την ηθικότητα μιας πράξης; Αυτά και παρόμοια ερωτήματα απασχολούν τους φιλοσόφους εδώ και αιώνες. Μεγάλα μυαλά της ανθρωπότητας έχουν προσπαθήσει να διερευνήσουν με τον δικό τους τρόπο ένα καθαρά ανθρώπινο χαρακτηριστικό: την ηθικότητα. Οι Καντ, Καρτέσιος, Αριστοτέλης, Πλάτωνας και Νίτσε είναι μόνο μερικά ενδεικτικά μεγάλα ονόματα φιλοσόφων που ο καθένας έδωσε τις δικές του απαντήσεις στο ερώτημα του τι είναι ηθικό και τι όχι.

Όπως ήταν φυσικό, ένα τόσο μεγάλο και πανανθρώπινο θέμα απασχολεί και την επιστήμη της ψυχολογίας, από πολλές διαφορετικές σκοπιές. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι, ίσως με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Δρ. Ζιμπάρντο, ενδιαφέρονται να δουν πως οι κοινωνικές συνθήκες μπορούν να αλλάξουν τις συμπεριφορές των ανθρώπων κάνοντας τους περισσότερο ή λιγότερο ηθικούς. Τελικά αυτοί που προβαίνουν σε αποτρόπαιες πράξεις βίας, όπως δολοφονίες, βιασμούς, γενοκτονίες και βασανισμούς ανθρώπων είναι πράγματι λίγοι και αποτελούν τρανταχτές περιπτώσεις ατόμων με σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα (ή και “κόμπλεξ”, όπως λέμε στην καθομιλουμένη), όπως πιστεύουν οι περισσότεροι; Ή μήπως ο καθένας από εμάς είναι σε θέση να βγάλει από μέσα του έναν μικρό ή μεγάλο “δαίμονα”, έτοιμο να διαπράξει το κακό όταν βρεθεί στις κατάλληλες συνθήκες;


Ο Δρ. Ζιμπάρντο στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο “Το φαινόμενο του Λούσιφερ: Πως καλοί άνθρωποι γίνονται κακοί” (Lucifer’s Effect: How Good People Turn Evil), υποστηρίζει πως όλα είναι σχετικά. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα όρια μεταξυ καλού και κακού, αλλά αντίθετα η ηθικότητα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας. Εάν είμαστε μέλη ενός συνόλου που βρίσκεται σε σύγκρουση με μια δαιμονοποιημένη εξω-ομάδα (Εμείς VS οι Άλλοι) τότε είναι πολύ πιο εύκολο να διαπράξουμε αποτρόπαιες πράξεις εναντίον των αντιπάλων όταν λειτουργούμε ως σύνολο. Η ευθύνη της πράξης δεν είναι προσωπική, αλλά αντίθετα “μοιράζεται” στα μέλη της ομάδας ή -πολύ συχνότερα- χρεώνεται σε έναν απώτερο, πάντοτε “καλό”, σκοπό και επομένως εξανεμίζεται[1] .

Έρευνες όπως το πασίγνωστο πείραμα της φυλακής του Στανφορντ ή το πείραμα του Μίλγκραμ έδειξαν πως η ανθρώπινη ηθικότητα είναι αρκετά εύπλαστη. Αν βρεθούμε σε ένα βίαιο περιβάλλον ή κάποιος τον οποίο θεωρούμε ανώτερό αναλάβει την ευθύνη των (ανήθικων) πράξεών υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνουμε και εμείς βίαιοι και σαδιστές, αντίθετα πάντα με τις ηθικές αξίες που πιστεύουμε πως έχουμε. Αυτά τα συμπεράσματα φαίνονται πως επαληθεύονται και με εγχώριες έρευνες, όπως αυτή της Δρ. Χαρίτου-Φατούρου[2] , η οποία μέσω συνεντεύξεων των βασανιστών της χούντας (ΕΑΜ-ΕΣΑ) διαπίστωσε πως το περιβάλλον παίζει καταλυτικό ρόλο στη “δημιουργία” ατόμων έτοιμα να βασανίσουν τον οποιοδήποτε με μια και μόνη διαταγή.

Οι φιλόσοφοι και οι ψυχολόγοι που ασχολούνται με το αίσθημα της ηθικής στις έρευνές τους συχνά χρησιμοποιούν κάποια παραδείγματα στα οποία το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με ένα ηθικό δίλημμα και πρέπει να πάρει μια απόφαση η οποία έχει μια ηθική και μια ανήθικη πλευρά. Το ενδιαφέρον εστιάζεται στην ερμηνεία που δίνουν τα άτομα στην επιλογή τους. Ένα πολύ κλασσικό παράδειγμα του οποίου παραλλαγές χρησιμοποιούνται συνέχεια είναι το ακόλουθο. Έστω πως ένα τραίνο γεμάτο με 8 ανθρώπους κατευθύνεται προς τον γκρεμό. Εσείς είστε σε ένα σταυροδρόμι και μπορείτε να αλλάξετε τροχιά στο τραίνο στέλνοντάς το προς μια άλλη κατεύθυνση -σώζοντας έτσι τη ζωή των 8 επιβατών- στην οποία όμως βρίσκονται άλλα 2 άτομα τα οποία και θα σκοτωθούν σε περίπτωση που το τραίνο περάσει από πάνω τους. Τι κάνετε; Αφήνετε το τραίνο να πέσει στον γκρεμό ή επεμβαίνετε και σώζετε τα 8 άτομα θυσιάζοντας τα 2;

Το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού θα απαντούσε πως θα έσωζε τα 8 άτομα θυσιάζοντας τα άλλα δύο, με γνώμονα το γενικό καλό που θα έκαναν. Όταν όμως οι αριθμοί αλλάζουν, αλλάζουν και οι απαντήσεις. Όσο περισσότερα άτομα θυσιάζονται τόσο μεγαλύτερος αριθμός ατόμων πρέπει να σώζεται[3] . Όταν οι αριθμοί είναι οριακοί (4 άτομα θυσιάζονται, 5 σώζονται) τόσο πιο άβολα νιώθουμε με την επιλογή μας.

Μήπως όμως η ηθικότητα δεν είναι απλά θέμα αριθμών, αλλά θέμα ερμηνείας; Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα ηθικού προβλήματος που κάνει εμφανές αυτό το ζήτημα.

    Ένας επιχειρηματίας καλείται να πάρει μια απόφαση σχετικά με το εάν θα επεκτείνει την επιχείρησή του. Οι σύμβουλοί του του λένε πως εάν επεκτείνει την επιχείρησή του θα κάνει μεγάλο κακό στο περιβάλλον και θα εξαντλήσει όλους τους φυσικούς πόρους της περιοχής. Αυτός όμως απαντάει πως η πρώτη του προτεραιότητα είναι να αυξήσει το κέρδος του, οπότε δεν τον νοιάζει εάν θα καταστραφεί ή όχι το φυσικό περιβάλλον. Τελικά επεκτείνεται η επιχείρηση και πράγματι το περιβάλλον καταστρέφεται.

Πως κρίνετε την απόφαση του επιχειρηματία, βάσει της επίπτωσής της στο περιβάλλον; Ηθική ή όχι; Οι περισσότεροι απαντάνε πως η τελική απόφασή του είναι μάλλον ανήθικη καθώς ήξερε το κακό που θα κάνει στο περιβάλλον και παρόλα αυτά επέκτεινε την επιχείρησή του.

Ας δούμε τώρα το ίδιο πρόβλημα ελαφρώς διαφοροποιημένο (οι διαφορές είναι υπογραμμισμένες).

    Ένας επιχειρηματίας καλείται να πάρει μια απόφαση σχετικά με το εάν θα επεκτείνει την επιχείρησή του. Οι  σύμβουλοί του του λένε πως εάν επεκτείνει την επιχείρησή του θα κάνει επίσης πολύ καλό στο περιβάλλον μιας και θα προστατεύσει την περιοχή και θα εμπλουτίσει τους φυσικούς πόρους της. Αυτός όμως απαντάει πως η πρώτη του προτεραιότητα είναι να αυξήσει το κέρδος του, οπότε δεν τον νοιάζει εάν θα καταστραφεί ή όχι το φυσικό περιβάλλον. Τελικά επεκτείνεται η επιχείρηση και πράγματι το περιβάλλον προστατεύεται και εμπλουτίζεται.

Πως κρίνετε τώρα την απόφαση του επιχειρηματία, βάσει της επίπτωσης που είχε στο περιβάλλον; Ηθική ή όχι; Οι μόνες διαφορές στις δύο ιστορίες είναι πως το τελικό αποτέλεσμα είναι θετικό στη μία και αρνητικό στην άλλη. Κάποιος θα περίμενε πως μιας και στην πρώτη ιστορία η απόφαση του επιχειρηματία κρίθηκε ως ανήθικη, στην δεύτερη θα έχει κριθεί ως ηθική. Κάτι τέτοιο όμως δεν συμβαίνει, καθώς και πάλι οι περισσότεροι απαντάνε πως η πράξη του είναι ανήθικη γιατί σκοπός του δεν είναι να σώσει το περιβάλλον, αλλά να αυξήσει το κέρδος του. Η ερμηνεία των χαρακτήρων που γίνεται στις δύο ιστορίες είναι διαφορετική, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αλλαγή των κριτηρίων βάσει των οποίων κρίνεται η ηθικότητα μιας πράξης.

Είναι γνωστό πως διαφοροποιώντας ελαφρώς τη διατύπωση μιας ερώτησης ή την περιγραφή ενός γεγονότος, μπορεί να αλλάξει και η τελική ερμηνεία τους, με αποτέλεσμα ανάπτυξη διαφορετικών συμπεριφορών. Παρόμοια αποτελέσματα μπορεί να έχει και η διατύπωση ενός ηθικού διλήμματος η οποία μπορεί κάλλιστα να δημιουργήσει μια τάση προς την μια ή την άλλη πλευρά. Αυτού του είδους οι διαπιστώσεις είναι γνωστές και στους πολιτικούς οι οποίοι, παίζοντας με τις λέξεις, προσπαθούν να πείσουν υπέρ της αναγκαιότητας και -κυρίως- της ηθικότητας των αποφασεών τους.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε πως η ηθική εν τέλει φαίνεται πως είναι ένα πολύ σχετικό θέμα. Εξαρτάται από την διατύπωση του ηθικού ζητήματος, τις προδιαθέσεις μας, τις κοινωνικές συνθήκες αλλά και το αναμενόμενο τελικό αποτέλεσμα. Βλέπουμε πως το καλό και το κακό δεν έχουν ξεκάθαρα όρια. Μια πράξη που σε μια δεδομένη στιγμή μας φαίνεται απολύτως ηθική και δικαιολογημένη, μπορεί στο επόμενο λεπτό να είναι εντελώς ανήθικη. Στις δύσκολες εποχές που ζούμε οι οποίες αποτελούν πρόσφορο έδαφος για κάθε είδους εχθρικά συναισθήματα απέναντι σε συνανθρώπους μας (πολυεπίπεδος ρατσισμός, ανταγωνιστικότητα, μεταναστευτικά ζητήματα, οικονομική ανέχεια κ.α.) πρέπει να έχουμε όλα αυτά στο νου μας όταν καλούμαστε να πάρουμε δύσκολες αποφάσεις, κυρίως όταν βάσει αυτών διακυβέβεται η ζωή τρίτων.

Δημήτρης Αγοραστός http://psychologein.sciblogs.net/2010/01/06/ethics/
via

Ηθική και Βιολογική Εξέλιξη

$
0
0


Η ηθική είναι έννοια δημιουργημένη από τον άνθρωπο και αφορά κανόνες για το τι είναι καλό και τι είναι κακό. Η λέξη ετυμολογικά προέρχεται από το "ήθος" που σημαίνει "χαρακτήρας" με την ευρεία έννοια. Ο αντίστοιχος όρος στα αγγλικά "morality" προέρχεται από τη λατινική λέξη mores που σημαί­νει customs, συνήθειες. Η ηθική ήταν συνδεδεμένη από αρχαιότατους χρόνους (από τη χαραυγή της ιστορίας) με τη θρησκεία και τη φιλοσοφία (1 ).

Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να δώσει τον ορισμό της ηθικής. Το αξίωμα του Σωκράτη "η αρετή είναι γνώση" έγινε διάσημο. Ακολούθησε ο Αριστοτέλης που δίδαξε ότι η ηθική είναι μόνη της Επιστήμη και, ακόμη, διατύπωσε τα αιώνια προβλήματα της ηθικής και του ορισμού της ηθικής που ισχύουν ακόμη μέχρι σήμερα. Οι Στωικοί διαίρεσαν τη φιλοσοφία σε τρεις διαφορετικούς κλάδους: τη λογική, τη φυσική και την ηθική. Αυτή η διαίρεση των Στωικών επικράτησε μέχρι την Αναγέννηση αλλά και μετά. Την αποδέχθηκε και ο Καντ, ο φιλόσοφος που τόσο επηρέασε τη διαμόρ­φωση της σύγχρονης ηθικής των Δυτικών Κοινωνιών. Ο Καντ υποστήριζε ότι υπάρχουν δύο επίπεδα πραγματικότητας, το επίπεδο των φαινομένων που αντιστοιχεί στην επιστήμη και το επίπεδο των νοου­μένων που αντιστοιχεί στην ηθική. Το φαινόμενο επίπεδο δημιουργείται από το ανθρώπινο πνεύμα. Το νοούμενο επίπεδο υπερβαίνει την ανθρώπινη διάνοια και αντιστοιχεί σε μια πνευματική πραγματικότη­τα, που στηρίζει την ηθική και θρησκευτική ζωή του ανθρώπου (2,3).


Ποιος είναι ο σύγχρονος ορισμός της ηθικής; "Ηθική είναι η συστηματική μελέτη της φύσης και της αξίας των εννοιών ‘καλό’, ‘κακό’, ‘πρέπει’, ‘ορθό’, ‘λάθος’, κλπ., και τις γενικές αρχές που δικαιολο­γούν και δικαιώνουν την εφαρμογή τους σε οτιδήποτε" (4). Η επόμενη ερώτηση είναι βέβαια ποιος είναι ο ορισμός του "καλού" (ποια είναι η έννοια του "καλού") και τι κάνει μια πράξη καλή ή κακή, σωστή ή λάθος. Οι απαντήσεις ο’ αυτό το ερώτημα έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ανθρώπινη συμπε­ριφορά (και στην ανθρώπινη ιστορία). Οι απαντήσεις είναι βέβαια αντιφατικές, συχνά αντίθετες, και διαφέρουν διαμετρικά στις διάφορες εποχές και διάφορες χώρες.

Τι είναι λοιπόν καλό; είναι κάτι που είναι μόνο του "εσωτερικά" καλό, είναι απόλυτα καλό, ή απλώς σημαίνει ότι πρέπει να κάνεις κάτι άλλο; "Δεν υπάρχει τίποτα καλό ή κακό -είναι η σκέψη, ο νους μας που χαρακτηρίζει κάτι σαν κακό ή καλό" (Σαίξπηρ στον Hamlet) (5). Η έννοια του καλού είναι έννοια υποκειμενική, είναι προσωπικές εμπειρίες, ή μία κατάσταση του νου, συμβατή με πολλές διαφορετικές απόψεις και γνώμες σχετικά με την έννοια του καλού;

Πάντως η ηθική είναι μία από τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τις ανθρώπινες κοινωνίες, αν και πρέπει να παραδεχθούμε ότι δεν είναι από τις επικρατέστερες και ισχυρότερες δυνάμεις. Ποια είναι η προέλευση, ποια είναι η γένεση των ηθών και της ηθικής; Ο Θρασύβουλος στην Πολιτεία του Πλάτωνα υποστήριζε ότι "οι ηθικοί κανόνες κατασκευάζονται για να εξυπηρετούν το άτομο ή την ομάδα που κυβερνά μια Πολιτεία". Έτσι, ο Πλάτων προηγήθηκε από τους Μαρξιστές στην ανάλυση του ρόλου των πολιτικών και της ηθικής των αστικών κοινωνιών. Μαρξιστικές, αλλά και άλλες μη Μαρξιστικές Φιλοσοφικές Σχολές, πιστεύουν ότι οι ηθικοί κανόνες προέρχονται από τη φύση του ανθρώπου και εξυπηρετούν τις ανάγκες των ανθρώπινων κοινωνιών σε ορισμένο τόπο και χρόνο. Η αντίθετη άποψη είναι ότι οι ηθικοί κανόνες προέρχονται από μια απόλυτη, μη ιστορική αρχή, πέρα από την ύπαρξη του ανθρώπου, όπως το "απόλυτο καλό" του Πλάτωνα, ο "Φυσικός Νόμος" των Στωικών, ο "Θείος Νόμος" των Θωμιστών και των Νεοθωμιστών, η απόλυτη ιδέα του Hegel και ο "a priori ηθι­κός νόμος" του Kant (1).

Το ερώτημα πάντως το τι είναι καλό, τι είναι ηθικό, συνδέεται προφανώς με το τι πρέπει να πράτ­τουμε και πώς πρέπει να ενεργούμε. Το επόμενο ερώτημα είναι αν μπορούμε να δεχθούμε "a priori" διε­θνείς νόμους, κανόνες, γενικές παγκόσμιες αρχές, σύμφωνα με τις οποίες πρέπει να ενεργούμε ανεξάρ­τητα από τις συνέπειες. Πρώτα οι Στωικοί προώθησαν την ιδέα της παγκοσμιότητας της ηθικής με το "φυσικό νόμο" που αφορά τον άνθρωπο σαν άνθρωπο ανεξάρτητα από τόπο και χρόνο. Αλλά και σήμε­ρα υποστηρίζεται η "απόλυτη παγκοσμιότητα" ορισμένων ηθικών νόμων. Υποστηρίζεται ακόμα οτι μερι­κές βασικές ηθικές αρχές είναι γενικά παραδεκτές σήμερα τουλάχιστον από τις Δυτικές Κοινωνίες (1,4).

Είναι όμως δυνατόν, είναι ρεαλιστικό, να αναζητούμε, σήμερα ή οποιαδήποτε άλλη εποχή, γενικές ηθικές αρχές, παγκόσμια παραδεκτές; Το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται από βαθειές διαφορές μέσα στο είδος, διαφορές που είναι πιο σημαντικές από τις ομοιότητες και πιο ζωτικές από τις διαφορές με άλλα είδη (6). Το αποτέλεσμα αυτής της τρομακτικής μοναδικότητας του ανθρώπινου είδους είναι οι πόλεμοι μέσα στο είδος, η παντελής έλλειψη ενότητας σαν είδος και η απουσία παγκόσμιας θέλησης.

Έτσι κατ’ αρχήν φαίνεται αδύνατη η παγκοσμιότητα στην ηθική, όπως αδύνατος είναι και ένας παγκό­σμια παραδεκτός ορισμός της ηθικής. Πάντως ζούμε μια εποχή που συνεχώς συζητείται η πιθανότητα εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους από τον υπερπληθυσμό, την καταστροφή του περιβάλλοντος και τους σύγχρονους πολέμους. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να μας αναγκάσει να δεχθούμε την παγκοσμιότη­τα ορισμένων γενικών αρχών που σχετίζονται με την επιβίωση του ανθρώπινου είδους και την επιβίωση του γήινου οικοσυστήματος (7).

Η ζωή στον πλανήτη μας είναι ένα φαινόμενο σε συνεχή εξέλιξη. Η πρώτη μορφή ζωής στον Πλανήτη μας παρουσιάσθηκε πριν 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια, τα πρώτιστα πριν 7 εκατομμύρια χρόνια, τα ανθρωποειδή πριν 3,5 εκατομμύρια χρόνια και ο homo sapiens, ο άνθρωπος ο σοφός, πριν 500 χιλιάδες χρόνια. Σ’ αυτά τα 500 χιλιάδες χρόνια συνέβη ένα από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα στην εξέλιξη της ζωής στον Πλανήτη μας. Ήταν η εκρηκτική εξέλιξη του νεοφλοιού, του νεο-εγκεφάλου, σε τόσο βραχύ χρονικό διάστημα που δεν έχει προηγούμενο στη βιολογική εξέλιξη (6,8). Ο νεοεγκέφαλος έκανε τον άνθρωπο το μόνο σκεπτόμενο ον επί της γης και το μόνο ον που μπορεί να παρεμβληθεί με την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας, Cogito, ergo sum (Deskartes) σκέπτομαι άρα υπάρχω. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που σκέπτεται και που έχει world view – έχει άποψη για τον πλανήτη μας, για τον κόσμο ολόκληρο, για το από πού προέρχεται, πώς πορεύεται και ποιο είναι το μέλλον του. Αυτή η world view εξελίχθη από τη λατρεία των ζώων και των πολλών θεών στους προϊστορικούς χρόνους, στον πλούτο των θρησκευτικών και φιλοσοφικών απόψεων (world views) των σύγχρονων Δυτικών Κοινωνιών. Αλλά ο νεοεγκέφαλος έδωσε στον άνθρωπο τη δυνατότητα όχι μόνο να σκέπτεται, αλλά και να σχεδιάζει, να οργανώνει, να κάνει προβλέψεις για το μέλλον, με αποτέλεσμα τελικά να αποκτήσει σχε­δόν απόλυτο έλεγχο πάνω στη ζωή και στην ίδια την ύπαρξη της πλειονότητας της ζώσης ύλης (5).

Πώς χρησιμοποίησε ο άνθρωπος την τρομακτική δύναμη που του χάρισε ο νεοεγκέφαλος; Ο άνθρωπος έζησε τη μεγαλύτερη περίοδο της ύπαρξης του σαν κυνηγός σε φυλές και αυτή η περίοδος ήταν ίσως η περίοδος της καλύτερης προσαρμογής του ανθρώπου στο περιβάλλον. Πριν 10-12 χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος ανακάλυψε τη γεωργία και από τότε όλα άλλαξαν. Ο άνθρωπος έπαψε να μετακινεί­ ται από μέρος σε μέρος, οργανώθηκε σε κοινωνίες, βελτίωσε τη διατροφή του και αύξησε την αναπαρα­γωγή. Η ανακάλυψη της Γεωργίας είναι ο πρώτος σημαντικός σταθμός στην εξέλιξη της ζωής του ανθρώπου. Πέρασαν μερικές χιλιάδες χρόνια και ξαφνικά, σαν κάτι που βγήκε από το πουθενά, γύρω στον 6ο π.Χ. αιώνα, φιλόσοφοι από τη Μέλητο, την Ελέα και τη Σάμο, άρχισαν συζητήσεις για τη γένε­ση του Σύμπαντος, αναζητώντας τους τελικούς γενικούς νόμους που βρίσκονται πίσω απο την απίστευ­τη ποικιλία των φυσικών φαινομένων. Η ηρωική εποχή των Ελλήνων στις Επιστήμες και τον Πολιτισμό, διήρκησε από το 600-400 π.Χ. και σ’ αυτά τα 300 χρυσά χρόνια των Ελλήνων, αθροιστική αύξηση της γνώσης επιτεύχθηκε για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία.

Την περίοδο των Ελλήνων ακολούθησαν αιώνες "ιστορικής νάρκης" μέχρι την "έκρηξη στη διανόη­ση και την πληροφορική" του Δυτικού Κόσμου (9). Αυτή η έκρηξη περιλάμβανε την Επιστημονική Επανάσταση με το Νεύτωνα τον 17ο αιώνα με ορόσημο την κατάθεση απο το Νεύτωνα του "principia" στη Βασιλική Ακαδημία της Μ. Βρετανίας, στις 28 Ιουλίου 1686 και με άλλο ορόσημο τον Einstein με τη Θεωρία της Σχετικότητας τον 20ο αιώνα. Ακολούθησε η βιολογική επανάσταση με ορόσημα τον Darwin τον 19ο αιώνα και τον Watson και Crick τον 20ο αιώνα, που με την ανακάλυψη της δομής του DNA άνοιξαν το δρόμο στη σημερινή Μοριακή Βιολογία, Μοριακή Γενετική και Μοριακή Ιατρική.

Έτσι η ανθρώπινη ιστορία, περιληπτικά και κάπως απλοποιημένα μπορεί να περιγραφεί κάπως έτσι:
Ο άνθρωπος έζησε το 98% της ύπαρξης του επί της γης σε φυλές σαν κυνηγός. Ακολούθησαν 3 καθο­ριστικά ιστορικά φαινόμενα: η ανακάλυψη της Γεωργίας 10-120.000 χρόνια πριν, τα 300 χρυσά χρόνια των Ελλήνων και τα τελευταία 300 χρόνια του Δυτικού Κόσμου. Τα 300 τελευταία χρόνια οι πρόοδοι των Θετικών Επιστημών ήταν μεγαλειώδεις. Δεν υπήρξε τίποτα περισσότερο σημαντικό τα τελευταία 3.000 χρόνια όσο η πρόοδος στο Δυτικό Πολιτισμό. Το μεγαλειώδες θέαμα αυτής της βαθμιαίας άθροι­σης της γνώσης, είναι πραγματικά ένα μεγαλοπρεπές παράδειγμα μιας επιτυχημένης συλλογικής ανθρώ­πινης προσπάθειας.

Τα τελευταία 200-300 χρόνια η καμπύλη της αύξησης των γνώσεων, των επικοινωνιών και της καταστροφικής δύναμης του ανθρώπου, είναι περισσότερο απο εκθετική -είναι "rocket-like", σαν ρου­κέτα. Περισσότερο όμως από εκθετική είναι και η καμπύλη αύξηση του πληθυσμού της γης. Η Ιατρική ακολούθησε την πρόοδο και των άλλων Θετικών Επιστημών. Ελάττωσε δραστικά τη θνητότητα και αύξησε εντυπωσιακά το μέσο όρο ζωής, χωρίς όμως αναπροσαρμογή της αναπαραγωγής. Ελάττωση της θνητότητας χωρίς προσαρμογή της αναπαραγωγής έχει πάντα, χωρίς εξαίρεση, σαν αποτέλεσμα την πληθυσμιακή έκρηξη (7). Και αυτό συνέβη στον άνθρωπο. Βέβαια το γεγονός αυτό  οφείλεται στην εφαρμογή στη Βιολογία των Θετικών Επιστημών "προς όφελος του ανθρώπου" – αυτό αποτελεί και το σημερινό ορισμό της "ηθικής" στη Βιολογία. Το προς όφελος του ανθρώπου όμως σημαίνει καταστρο­φή για άλλα είδη (5).

Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που παρεμβάλλεται στην εξέλιξη της ζωής του πλανήτη μας και αυτό σημαίνει ότι, ανεξάρτητα αν μας αρέσει ή όχι (και σίγουρα χωρίς να έχουμε ρωτηθεί), είμαστε υπεύθυ­νοι για τη ζωή όλου του οικοσυστήματος. Όμως ο άνθρωπος, έτσι που δεν έχει να δώσει λογαριασμό σε κανένα, μετέτρεψε τον πλανήτη μας σε εργοστάσιο μαζικής παραγωγής ανθρώπων, με αποτέλεσμα τον υπερπληθυσμό, την αποδιοργάνωση του γήινου οικοσυστήματος, την καταστροφή του περιβάλλο­ντος και την ελάττωση της δεξαμενής των γενετικών πηγών του πλανήτη μας. Η πληθυσμιακή έκρηξη είναι εντυπωσιακή: 5,5 δισεκατομμύρια άνθρωποι επί της γης σήμερα με χρόνο αναδιπλασιασμού τα 35 χρόνια.

Η δυναμική της αύξησης και της μείωσης του πληθυσμού και των πληθυσμιακών εκρήξεων, από τα μικρόβια μέχρι τα θηλαστικά, έχει πλήρως κατανοηθεί. Σε κλειστά οικοσυστήματα, όπως το γήινο, η πληθυσμιακή έκρηξη τελειώνει πάντα, χωρίς εξαίρεση, με καταστροφή του είδους. Ο άνθρωπος ο σοφός πλησιάζει αυτό το κρίσιμο σημείο και αν δεν γίνει αναπροσαρμογή, η εξαφάνιση του ανθρώπι­νου είδους είναι όχι μόνο πολύ πιθανή αλλά ίσως όχι και πολύ απομακρυσμένη. Γνωστοί βιολόγοι όπως ο Ehrlich (10), ο Keyfìtz (11), ο ανθρωπολόγος Wilbush (12) και άλλοι, έχουν ήδη εκφρασθεί για τις συνέπειες του υπερπληθυσμού. Οι οικονομολόγοι έχουν διαφορετικές απόψεις, αλλά οι οικονομο­λόγοι μελετούν βραχείες χρονικές περιόδους και συνήθως δεν σκέπτονται προοπτικά, μακρύτερα από το άμεσο μέλλον, όπως οι βιολόγοι.

Αλλά πώς φτάσαμε στο αδιέξοδο της πληθυσμιακής έκρηξης; Με την ευρεία βιολογική έννοια, οι κανόνες και οι νόμοι, η ηθική του σύγχρονου ανθρώπου, στηρίζονται σε αντιλήψεις και ιδέες που χρο­νολογούνται από την περίοδο που ο άνθρωπος ζούσε σε φυλές σαν κυνηγός σε πραγματικά απεριόρι­στες γήινες εκτάσεις. Στην πραγματικότητα η καμπύλη της ηθικής, των κοινωνικών ηθών, της ανθρώπι­νης συμπεριφοράς, της πνευματικής εγρήγορσης και των σχετικών αξιών, παραμένει επίπεδη δια μέσου των αιώνων. Είναι εντυπωσιακό ότι και σήμερα η ηθική των ανθρώπινων κοινωνιών είναι η ίδια όπως και οποιαδήποτε προηγούμενη εποχή. Αυτή η εντυπωσιακή διαφορά μεταξύ της επίπεδης καμπύλης της ηθικής και της εκθετικής καμπύλης των επιστημών, μπορεί ίσως να εξηγήσει τα παρανοϊκά στοιχεία της ανθρώπινης ιστορίας που ταλαντεύεται δια μέσου των αιώνων από τα πιο μεγαλειώδη επιτεύγματα στις Επιστήμες και την Ιατρική, στις Τέχνες, στη Μουσική, στις πιο τερατώδεις βαρβαρότητες και τις πιο απίστευτες καταστροφές. Μπορεί ακόμη να εξηγήσει τη διχοτόμηση του ανθρώπινου νου, το διανοητι­κό διχασμό μεταξύ λογικής και πίστης, διαλογισμού και δοξασίας, διανόησης και συγκίνησης (7,8).

Πώς εξηγείται αυτή η εντυπωσιακή διαφορά στην καμπύλη των Επιστημών και την καμπύλη της ηθικής; Υποστηρίζεται οτι η εκρηκτική εξέλιξη του ανθρώπινου νεοεγκεφάλου είχε και σαν αποτέλεσμα την κακή επικοινωνία με τον παλαιοεγκέφαλο και τις παλαιότερες νευρολογικές δομές (6,13). Αυτό το "λάθος" στη βιολογική εξέλιξη (και τέτοια "λάθη" δεν είναι σπάνια στη Βιολογία) μπορεί ίσως να εξηγή­σει τις εντυπωσιακές διαφορές ανάμεσα στις καμπύλες των Επιστημών και της Ηθικής.

Αν δεχθούμε ότι πράγματι υπάρχει κίνδυνος εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους, τότε η φιλοσοφι­κή τοποθέτηση μπορεί να είναι οτι ο άνθρωπος μπορεί να αυτοκαταστραφεί καταστρέφοντας συγχρό­νως και το μεγαλύτερο μέρος του γήινου οικοσυστήματος, αλλά η γη θα ανανεωθεί, ένα καινούργιοείδος θα επικρατήσει στη γη και ο άνθρωπος θα μείνει σαν μια κηλίδα στην ιστορία του πλανήτη μας (14). Η άλλη φιλοσοφική τοποθέτηση είναι το "παντός μέτρον άνθρωπος" (Πρωταγόρας). Όμως η ανθρωποκεντρική world view των αρχαίων Ελλήνων θα πρέπει να προσαρμοσθεί στη βιολογική εξέλιξη έτσι που ο Homo Sapiens va ενσωματωθεί στο γήινο οικοσύστημα σαν αναπόσπαστο μέρος της βιολογι­κής εξέλιξης του πλανήτη μας. Τα ενδιαφέροντα του ανθρώπου και τα ενδιαφέροντα της ζώσης φύσης σαν σύνολο θα πρέπει να εναρμονισθούν σε μια ομαλή βιολογική πορεία. Ο σύγχρονος ορισμός της ηθικής στη Βιολογία θα μπορούσε τότε να τροποποιηθεί σε:
Ηθική στη βιολογική εξέλιξη σημαίνει την εφαρμογή των Θετικών Επιστημών για όφελος του ανθρώπινου είδους, όμως σαν αναπόσπαστου μέρους της ζωής στον πλανήτη μας και πάντα με σεβα­σμό για τη διατήρηση της ζώσης φύσης σαν σύνολο (5).

Πώς μπορεί να υλοποιηθούν οι στόχοι που προέρχονται απο το νέο ορισμό της ηθικής στη Βιολογία; Η προσέγγιση δεν μπορεί παρά να είναι διεπιστημονική. Οι βιολόγοι επί του παρόντος παί­ζουν το ρόλο της Κασσάνδρας. Μόνο αν αναθεωρηθούν οι γενικές αρχές της ηθικής, η Βιολογία θα μπορεί να παίξει βασικό ρόλο στη διαχείριση του πλανήτη μας. Αυτή η αλλαγή προϋποθέτει ένα νέο ρόλο για την Ιατρική (7). Και αυτός ο νέος ρόλος της Ιατρικής είναι πολύ σημαντικός. Η Ιπποκρατική Ιατρική παραδοσιακά ασχολείται με την επιβίωση μας σαν άτομα ή σαν ομάδες. Για την Ιπποκρατική Ιατρική η ελάττωση της θνητότητας ήταν πάντα ένας απόλυτος στόχος και ανησυχίες για την πληθυ­σμιακή έκρηξη και τις μελλοντικές γενιές, δεν περιόρισαν ποτέ οποιοδήποτε μέτρο Δημόσιας Υγείας.

Όμως η εφαρμογή της Ιπποκρατικής Ιατρικής στο επίπεδο του πληθυσμού και του οικοσυστήματος έχει αποδειχθεί αντιβιολογική. Οδηγεί στον υπερπληθυσμό και στην αστικοποίηση και είναι κυρίως υπεύθυνη για την πλήρη αποδιοργάνωση του γήινου οικοσυστήματος.

Βέβαια η Ιατρική στο επίπεδο του ατόμου πάντοτε θα φροντίζει για τον πάσχοντα συνάνθρωπο σύμφωνα με τις Ιπποκρατικές Αρχές. Στο επίπεδο όμως του πληθυσμού η Ιατρική στο νέο της ρόλο θα πρέπει να ασχοληθεί κυρίως με το να θέσει υπό έλεγχο και να διατηρήσει τον έλεγχο την αναπαραγωγή και να βελτιώσει το γήινο οικοσύστημα. Για να επιτύχει αυτό το σκοπό η Ιατρική πρέπει πρώτα να μελε­τήσει τα "patterns" ("πρότυπα") της ανθρώπινης συμπεριφοράς που παραμένουν αμετάβλητα δια μέσου των αιώνων. Αν δεν κατανοήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά και αν δεν προσπαθήσουμε να την εξηγήσουμε, πιθανώς σε νευροφυσιολογική βάση, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να γίνουμε κύριοι της μοί­ρας μας.

Η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται στο μεγαλύτερο βαθμό από το "propensity", τάση, ροπή, των ατόμων να ταυτοποιούνται και να αφοσιώνονται σε μια κοινωνική ομάδα, σε μια θρησκεία, μια ιδεολογία, ένα έθνος κλπ., και να θεωρούν όλες τις άλλες ομάδες, έθνη κλπ., σαν εχθρούς. Έτσι οι διαφο­ρές μέσα στο ανθρώπινο είδος είναι πιο ζωτικές απο τις ομοιότητες και πιο σημαντικές από τις διαφορές με άλλα είδη. Το αποτέλεσμα αυτής της τρομερής μοναδικότητας του ανθρώπου, είναι οι πόλεμοι μέσα στο είδος, η πλήρης έλλειψη αισθήματος ενότητας σαν είδος και σαν συνέχεια, η έλλειψη παγκόσμιας θέλησης (6,7,8).

Η προοπτική της ανθρώπινης καταστροφής με τον υπερπληθυσμό, την καταστροφή του περιβάλλο­ντος και τους σύγχρονους πολέμους δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με απαρχαιωμένες φιλοσοφικές, βιο­λογικές και θρησκευτικές αντιλήψεις. Τέτοιες απαρχαιωμένες αντιλήψεις εξηγούν τα πενιχρά αποτελέ­σματα του παγκόσμιου συνεδρίου στο Rio di Janeiro το 1992 και στο Κάιρο το 1994. Χρειάζονται σύγ­χρονες βιολογικές και φιλοσοφικές θέσεις και ίσως χρειάζεται ένας νέος διεπιστημονικός οργανισμόςαποκλειστικά αφοσιωμένος στη μελέτη των μεθόδων πρόληψης της εξαφάνισης του ανθρώπινου είδους. Αυτός ο οργανισμός θα πρέπει να έχει τη φιλοδοξία να επιτύχει εκεί που απέτυχαν παταγωδώς όλες οι θρησκείες και όλες οι ιδεολογίες διαμέσου των αιώνων- να βρεί τον τρόπο που θα ενώσει το ανθρώπινο είδος (7,8). Είναι κάτι τέτοιο ρεαλιστικό ή είναι εντελώς ουτοπιστικό; Η Lynn Margulis (15), που επινόησε τη θεωρία της "Συμβίωσης" προσεγγίζοντας με μια νέα αντίληψη της βιολογικής εξέλιξης, υποστηρίζει ότι: "για να επιζήσουμε από την κοινωνική και οικολογική κρίση που εμείς οι ίδιοι έχουμε προκαλέσει, μπορεί να υποχρεωθούμε σε μια εντυπωσιακή νέου είδους περιπέτεια συνεργασίας. Ίσως αναγκαστούμε να προχωρήσουμε σε μια ενότητα του ανθρώπινου είδους που μέχρι τώρα είχαν οραματι­σθεί μόνο οι θρησκείες" και επίσης ότι: "τα αρχικά βακτηρίδια όταν αντιμετώπισαν ‘την κρίση οξυγό­νου’ συνειδητοποίησαν’ το ίδιο γεγονός: συνεργασία ή καταστροφή".

"Τα πάντα εν Σοφία Εποίησες" είναι μόνο μερικώς ορθό και το "ώριμο" ανθρώπινο είδος πρέπει τώρα να το κατανοήσει και να το αποδεχθεί. Υπάρχει ένα παρανοϊκό στοιχείο στην ανθρώπινη συμπερι­φορά και την ανθρώπινη ιστορία και δεν μπορούμε να περιμένουμε πια αυτόματες μεταλλάξεις που μπο­ρεί να το διορθώσουν. Η φύση δεν μπορεί να μας σώσει. Ανήκει στην Ιατρική, τη Φιλοσοφία και τις άλλες Επιστήμες ο ρόλος της μελέτης αυτού του παρανοϊκού στοιχείου σε μια προσπάθεια ανεύρεσης μεθόδων "θεραπείας" του. Αυτός πρέπει να είναι ο πιο σημαντικός στόχος μας (8).

Βιβλιογραφία

1) Razis DV. Ethics and the Universality of Morality. Quality Assurance in Health Care 1990;2:369-373

2) History of Ethics. Encyclopaedia Britannica 1971;8:762-80, William Benton, London

3) Ethics Comparative. Encyclopaedia Britannica, 1971;8:756-62, William Benton, London

4) Ethics. Encyclopaedia Britannica 1971;8:752-56, William Benton, London

5) Timmer E. Medical ethics and evolution. J R Soc Med 1994;87:250-52

6) Koestler A. The Ghost in the Machine. Danube edn. 1979, Hutchinson, London

7) Razis DV. A new role for medicine. J R Soc Med 1994;87:190-92

8) Razis DV. Modern Cassandras and our survival as a species – a new role for medicine? J R Soc Med 1989;82:575-76

9) Nicolis JS. Chaos and Information Processing: World Scientific Publishers 1991.

10) Ehrlich PR, Ehrlich AH. The Population Explosion. Simon and Schuster 1990, New York

11) Keyfitz N. Are there ecological limits to population? Proc Natl Acad Sci 1993;90:6895-9, U.S.A.

12) Wilbush J. Impact Management, Worst Scenario: Possible Technological Strategic Options. Technology Analysis and Strategic Management 1990;2:27-38

13) Maclean PD. Contrasting functions of limbic and neocortical systems of the brain and their relevance to psychophysiological aspects of medicine. Am J Med 1958;25:611-26

14) Oliver JE. The big squeeze. THE SCIENCES 1991, p. 23-28

15) Margulis L, Sagan D. Microcosmos. New York; New American Library 1974 55

Του Δ. Ραζή Δ/ντή Ογκολογικής Κλινικής Νοσοκομείου "ΥΓΕΙΑ"
via

Οι Eγγενείς Hθικές Aξίες στη Βαθιά Οικολογία και τη Θεωρία της Bιώσιμης Aνάπτυξης

$
0
0


Η  παραδοσιακή ηθική είναι ανθρωποκεντρική. Ο άνθρωπος ως σκοπός αναγνωρίζει στα άλλα όντα σχετική μόνο αξία, ανάλογα με τη χρησιμότητα που έχουν γι’ αυτόν. Αντίθετα, η οικολογική ηθική αναγνωρίζει εγγενή, απόλυτη αξία σε ολόκληρη τη δημιουργία.

Το  πρώτο  κυρίως  μισό  της  δεκαετίας  του  εβδομήντα, οι  ηθικές, πολιτικές  και  νομικές  διαμάχες  για  το  περιβάλλον, διάφορες  νέες  φιλοσοφίες  που  υποστήριζαν  τα  δικαιώματα  των  ζώων, καθώς  και  οι  διαφωνίες  για  το  αν  η  οικολογική  ηθική  αποτελούσε  κάτι  το  νέο  ή  απλώς  την  προέκταση  ήδη  υπαρχόντων  ηθικών  θεωριών, έβρισκαν  την  έκφρασή  τους  σε  ευρύτερα  κινήματα, περιβαλλοντικά, κοινωνικά, πολιτικά. Οι διαφορές αυτές, αποτελούν το καθαυτό  περιεχόμενο  του  έργου  του  Arne Naess, ο  οποίος  εισήγαγε  και  τη  διάκριση  μεταξύ  ρηχών  και  βαθέων  οικολογικών  κινημάτων. Ο όρος  "βαθύ"  εν μέρει αναφέρεται στο  επίπεδο  ή  το  βαθμό  αναζήτησης  και  διερεύνησης  στόχων  και  αξιών  κατά  τη  διάρκεια  μιας  περιβαλλοντικής  διαμάχης. Το "βαθύ" κίνημα  συμπεριλαμβάνει  βαθιά, εκτενή  και  αναλυτική  εξέταση  των  πραγμάτων  φτάνοντας  μέχρι  τα  θεμέλια. Το  "ρηχό"  σταματά  πριν  από το  τελευταίο   αυτό  επίπεδο[1].


Τα  κυριότερα  σημεία  του  βαθέως  οικολογικού  κινήματος  είναι  η  αναγνώριση  της  εγγενούς  αξίας  όλων των έμβιων όντων καθώς και της ποικιλομορφίας αυτών. Η παραδοχή αυτή χρησιμεύει στη δημιουργία  περιβαλλοντικών  πολιτικών  και  πρακτικών. Εκείνοι  που  προσπαθούν  να  επιτύχουν  κοινωνικές  αλλαγές,  βάσει  αυτής  της  παραδοχής, έχουν  ως κίνητρο την αγάπη για τη φύση και τον άνθρωπο. Θεωρούν πως οι αντιλήψεις μας χρήζουν θεμελιωδών αλλαγών, όσον αφορά τις αξίες  και  τις πρακτικές που εναγκαλίζονται, ειδάλλως η ποικιλομορφία, η ομορφιά και η ικανότητα του περιβάλλοντος να στηρίξει την επιβίωσή του αλλά και τον ανθρώπινο πολιτισμό θα εκλείψει.

To 1972 πολλοί άνθρωποι αμφισβητούσαν το ενδεχόμενο να ασχολείται ο Arne Naess με τα κοινωνικά κινήματα βάσης, χωρίς να έχει αναπτύξει προσωπική αναλυτική φιλοσοφία. Για το λόγο αυτό, εκείνος  δημιούργησε μια σειρά από αρχές κοινής βάσης. Οι υποστηρικτές των  κινημάτων  βάσης, έχουν συχνά διαφορετικές αντιλήψεις και  διαφορετικές καταβολές. Εκείνο που απαιτείται, λοιπόν, είναι μια κοινή ιδεολογική βάση γενικών αρχών,  κοινών  στόχων και αξιών  η οποία θα συνέχει το κίνημα.

Ο Arne Naess και οι συνεργάτες του πρότειναν  μια  σειρά  από  οκτώ  αρχές, για  να  ορίσουν  το  βαθύ  οικολογικό  κίνημα  ως  μέρος  του  ευρύτερου  οικολογικού  κινήματος. Τις  αρχές  αυτές ενστερνίζονται  άνθρωποι  που  προέρχονται  από  πολύ  διαφορετικούς  θρησκευτικούς   και  φιλοσοφικούς   χώρους, ωστόσο  μοιράζονται  κοινές  ανησυχίες  για  τον  πλανήτη. Οι πολιτικές πεποιθήσεις των ανθρώπων αυτών  ενδέχεται να διαφέρουν αρκετά. Εκείνο, όμως, που τους συνέχει, είναι το μακροπρόθεσμο όραμα αυτού  που  είναι  αναγκαίο  να  γίνει, για  να  προστατευθεί  αποτελεσματικότερα η ακεραιότητα  των  οικολογικών  κοινοτήτων της γης και των ηθικών αξιών, που αυτές αντιπροσωπεύουν. Οι  υποστηρικτές  των  αρχών  βάσης  ενδέχεται, επίσης, να εκκινούν από διαφορετικές φιλοσοφικές αφετηρίες. Έχουν τις προσωπικές τους  μεταφυσικές και θρησκευτικές θέσεις. Διαθέτουν τις ιδιαίτερες μυθολογίες τους και άλλες ιστορικές καταβολές. Μπορούν  όμως, να  στηρίξουν την κοινή βάση και να καταλήξουν σε λύσεις αναφορικά με το πρόβλημα της περιβαλλοντικής κρίσης που απειλεί όλους. Κάθε άτομο  έχει κάτι μοναδικό να προσφέρει καταθέτοντας τη δική του οικοσοφία (φιλοσοφία οικολογικής ισορροπίας).

Οι  προτεινόμενες  αρχές  κοινής  βάσης  του βαθέως  οικολογικού  κινήματος, όπως διετυπώθησαν αρχικά από τον Arne Naess και τον συνεργάτη του George Sessions είναι οκτώ.

1. Yποστηρίζεται πως η καλή  κατάσταση και η άνθιση της ανθρώπινης και μη-ανθρώπινης  ζωής  στη  γη έχουν εγγενή αξία, ανεξάρτητα  από  τη  χρησιμότητα  του  μη-ανθρώπινου  έμβιου  κόσμου για τον άνθρωπο.

2.  Aναγνωρίζεται  εγγενής  αξία  στην  ποικιλία  των  μορφών  ζωής, που  συνεισφέρουν στην πραγμάτωση αυτών των αξιών.

3. Oρίζεται πως ο άνθρωπος δεν έχει δικαίωμα να μειώσει αυτόν τον πλούτο και τη διαφορετικότητα των μορφών ζωής, παρά μόνο εάν πρόκειται για την  ικανοποίηση ζωτικών του αναγκών.

4.  Διαπιστώνεται,  πως η άνθιση της ανθρώπινης ζωής και του πολιτισμού είναι συμβατή  με  τη  μείωση  του  ανθρώπινου πληθυσμού και  πως  αυτή  είναι  αναγκαία, για  την  ανάπτυξη  της  μη-ανθρώπινης έμβιας ζωής.

5. Aναγνωρίζεται ότι ο βαθμός παρέμβασης του ανθρώπου στη φύση είναι  υπερβολικός, ενώ  η  κατάσταση  διαρκώς  χειροτερεύει.

6. Προτείνεται η αλλαγή της οικονομικής και τεχνολογικής πολιτικής, καθώς και οι ιδεολογικές τους δομές. Τα πράγματα τότε θα είναι πολύ  διαφορετικά.

7. Διευκρινίζεται, πως η ιδεολογική  αλλαγή  θα  αφορά  στη  σωστή  κατανόηση  της  έννοιας  της  ποιότητας  ζωής, σε  αντίθεση  με την  επιδίωξη  ενός  υψηλότερου  οικονομικά  επιπέδου  ζωής. Θα επέλθει, τοιουτοτρόπως, η συνειδητοποίηση της διαφοράς του υψηλού από το ωραίο.

8. Tονίζεται πως, όσοι  υποστηρίζουν  τις  παραπάνω  θέσεις, οφείλουν  να  προωθήσουν  έμμεσα  ή  άμεσα  τις  αλλαγές  αυτές[2].

Μια  άλλη  διαμάχη  επικεντρώθηκε  στην κριτική  του  ανθρωποκεντρισμού  από τους υποστηρικτές του βαθέως  οικολογικού  κινήματος. Όταν ο άνθρωπος υπερασπίζεται τους  δικούς του ή  συγκινείται  περισσότερο  από  τον  ανθρώπινο  πόνο  παρά  από  εκείνον  άλλων  όντων, λειτουργεί  ως   συγγενής, γονέας, φίλος  κ.τ.λ.[3]. Μπορεί  κανείς  να  είναι  υποστηρικτής  του  βαθέως  οικολογικού  κινήματος  έχοντας  τα  συναισθήματα  αυτά. Εκείνο  που  δεν  επιτρέπεται  όμως, είναι  η  αμείλικτη  εκμετάλλευση   και  καταστροφή  μορφών  ζωής  με  μοναδικό  σκοπό  το  ανθρώπινο  κέρδος  και  συμφέρον. Όποιος  υποστηρίζει τον  ανθρωποκεντρισμό  με  την  έννοια  της  προκατάληψης  απέναντι  σε  άλλες μορφές ζωής, αδυνατεί να συλλάβει ότι είμαστε μέρος της ζωής αυτής και εκείνη μέρος του εαυτού μας. Ο ανθρώπινος εαυτός μας δεν μπορεί να χωριστεί από τον πλανήτη. Ο  ανθρωποκεντρισμός είναι καταδικαστέος, διότι προβάλλει την  προτεραιότητα του ανθρώπου, παραγνωρίζοντας την ουσιαστική ενότητα της δημιουργίας.

Οι  υποστηρικτές  του  βαθέως  οικολογικού  κινήματος  είναι  υποχρεωμένοι  να  αναγνωρίζουν  και  να  σέβονται  στην  πράξη  την  εγγενή  αξία  των  ανθρώπων  και  των  άλλων όντων. Αυτό απαιτεί να ενεργούν με τρόπο τέτοιο, ώστε  να  μειωθούν  τα  προβλήματα  των  οικολογικών  κοινοτήτων  και  άλλων  ανθρώπινων  πολιτισμών. Η  βιομηχανική  κοινωνία  αυτοπαρουσιάζεται ως  το  μόνο  παραδεκτό  μοντέλο  προόδου  και  ανάπτυξης. Αν όμως κατισχύσει, θα  καταστραφούν  τα  είδη, οι  πρωτόγονοι  πολιτισμοί  και  ο  ζωτικός  χώρος  πολλών  όντων. Η κρίση  της  βιοποικιλομορφίας έχει σχέση με την προοπτική της απώλειας ειδών, πληθυσμών  και  διαδικασιών  αναγκαίων  λόγω  των  λειτουργιών  που  επιτελούν, αλλά  και  της  απώλειας  αξιών  που  σχετίζονται  με  τη  διατήρηση  της  ποικιλίας φυσικών εξελικτικών  διαδικασιών. Η  βιομηχανική  κοινωνία έχει επιβάλλει, κατά τον Arne Naess, έναν απολυταρχικό πολιτισμό, ο οποίος επηρεάζει ή διαμορφώνει πλήρως το αξιολογικό μας σύστημα. Η  Γη  θεωρείται  απλώς  ως  πρώτη  ύλη  για  να  ικανοποιηθούν  οι  ανάγκες  της  κατανάλωσης. Η παραγωγή καλείται να ικανοποιήσει τεχνητές και όχι απλώς τις ζωτικές μας ανάγκες, οι οποίες απαιτούν διαρκώς αυξανόμενη κατανάλωση. Η βιομηχανική κοινωνία, τέλος, καταστρέφει  την  πολιτισμική  και  βιολογική  ποικιλία, καταστάσεις απαραίτητες για την επιβίωση και ανάπτυξη του ανθρώπου.

Μελετώντας  κανείς  τους  πρωτόγονους  λαούς, είναι  δυνατό  να  παρατηρήσει αξίες  και  πρακτικές  χρήσιμες  για  τη  σχέση  του  ανθρώπου  με  το  φυσικό  του  περιβάλλον. Επίσης  κανείς  μπορεί  να  διδαχθεί  πολλά  από τη  σοφία του παρελθόντος, όπως επιβιώνει στον εκάστοτε τοπικό λαϊκό πολιτισμό. Οι οικοκεντρικές  αξίες  οδηγούν  στην  αναγνώριση  της αρχής, ότι  όλοι  οι  ανθρώπινοι  πολιτισμοί  έχουν  αμοιβαίο  συμφέρον  από τη συνέχιση της  ύπαρξη  ζωής  στη  Γη,  σε όλη την έκταση της ποικιλομορφίας της για το καλό  των ιδίων αλλά και  του  πλανήτη. Φυσική τάση του ανθρώπου είναι να ζει σε  αρμονία  με  άλλα  όντα  και  πολιτισμούς. Οι  αρχές  κοινής  βάσης  του  βαθέως  οικολογικού  κινήματος δείχνουν  το  δρόμο της αρμονικής  συνύπαρξης. Δεν  υπάρχει  μόνο  μια  φιλοσοφία  και  τεχνολογία  εφαρμόσιμη  σε  όλον  τον  πλανήτη. Η  διαφορετικότητα  σε  όλα  τα  επίπεδα   είναι  κάτι  που  πρέπει  να  επιδιωχθεί[4].

Η σχολή της βαθιάς οικολογίας ευρύνοντας την ηθική και το δίκαιο προβάλλει τα δικαιώματα της φύσης. Δικαιώματα δεν έχει μόνο ο άνθρωπος, αλλά και τα ζώα, τα φυτά, ακόμα και τα ανόργανα στοιχεία της φύσης. Ο άνθρωπος οφείλει σεβασμό  στη φύση και σε όλα τα πλάσματά της. Η σχολή της βαθιάς οικολογίας προσέφερε θετική υπηρεσία στη δημόσια πολιτική και στο δίκαιο του περιβάλλοντος επανεισάγοντας στη δόμηση του προβλήματος την κρίσιμη σημασία των οικοσυστημάτων για την επιβίωση του ανθρώπου. Υποτιμά ωστόσο, έως ενός βαθμού, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και κυρίως το ρόλο της τεχνολογικής ανάπτυξης στην εξέλιξή του. Τα οικοσυστήματα έχουν ζωτική σημασία ως αναντικατάστατη φυσική βάση των ανθρωπογενών συστημάτων. Από την υπόμνηση αυτή πήγασε η ορθή ιδέα της βιωσιμότητας που έδωσε νέα διάσταση στην ιδέα της ανάπτυξης και την αναζωογόνησε.

Η σχολή της βιώσιμης ανάπτυξης έχει μακροχρόνιο ορίζοντα και συλλαμβάνει ορθά τη δυναμική των οικοσυστημάτων, αφού δεν απορρίπτει εκ των προτέρων την δυνατότητα εναρμόνισης οικοσυστημάτων και ανθρωπογενών συστημάτων, τη συνύπαρξη δηλαδή φυσικής και πολιτιστικής εξέλιξης. Ωστόσο αυτό είναι το κύριο πρόβλημα, αφού τα ανθρώπινης κατασκευής συστήματα διαφοροποιούνται από τα βιοτικά και διαθέτουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δυνατότητες. Χάρις στα χαρακτηριστικά αυτά και ιδίως στη λογική ικανότητα και δημιουργικότητα του ανθρώπου, η συνεξέλιξη των ανθρωπογενών συστημάτων και των οικοσυστημάτων είναι εφικτή. Εξαρτάται κυρίως από την εναρμόνιση δύο διαφορετικών χρονικών κλιμάκων αποφάσεων, αφού τα ανθρωπογενή συστήματα έχουν βραχύτερο χρόνο χαλάρωσης από τα οικοσυστήματα. Από τη διαπίστωση αυτή γεννήθηκε η σχολή της βιωσίμου ανάπτυξης. Εκείνη αποτελεί την ορθή προσέγγιση στο θεμελιώδες πρόβλημα των σχέσεων ανθρωπογενών συστημάτων και οικοσυστημάτων, γιατί στηρίζεται στην ακέραια συστηματική λογική. Η συστηματική επιστήμη συλλαμβάνει το σύνολο χωρίς να χάνει τα μέρη του. Η δυναμική του συστήματος δεν είναι απλή, αλλά προκύπτει από την αλληλεπίδραση διαφορετικών χρονικών κλιμάκων λόγω της εγγενούς ιεραρχίας των συστημάτων. Έτσι η βιωσιμότητα εισάγει το μέχρι τώρα αγνοηθέν μακροχρόνιο κριτήριο στις αποφάσεις του ανθρώπου αντί της καιροσκοπικής προσαρμογής του με τη λογική της αγοράς.

Η επικράτηση της σχολής της βιώσιμης ανάπτυξης σήμερα σημαίνει και το τέλος της κλασικής οικονομικής επιστήμης. Ακόμη και η πιο συντηρητική τάση της νέας περιβαλλοντικής οικονομίας επιδιώκει την ένταξη των παραμέτρων του περιβάλλοντος στα οικονομικά πρότυπα. Η θεωρία της βιώσιμης ανάπτυξης αντί απλουστευτικών νόμων προσανατολίζεται προς τα προβλήματα της επιδιωκόμενης σταθερής συνεξέλιξης πολιτισμού και φύσης. Η πρακτική της βιώσιμης ανάπτυξης χρησιμοποιεί συνδυασμένες ποιοτικές και ποσοτικές μεθόδους. Οι πεπαλαιωμένες αντιλήψεις για την έννοια των οικονομικών αγαθών  αναθεωρούνται, εισάγεται η έννοια του φυσικού κεφαλαίου, μετράται η κατάσταση και κυρίως η μείωσή του, και επανακαθορίζονται τα στοιχεία των εθνικών πράσινων λογαριασμών. Η βιώσιμη ανάπτυξη δεν απορρίπτει την αγορά· αρνείται την αυτονομία της.

Το σύστημα των αρχών της βιωσιμότητας έχει ως κατευθυντήρια γραμμή την παγκόσμια σκέψη και την τοπική ενέργεια. Απόρροιά της είναι τόσο η θεωρία της βιώσιμης κοινωνίας όσο και οι αρχές οργάνωσης του βιώσιμου κράτους, καθώς και οι κανόνες βιωσίμου συμπεριφοράς του πολίτη.

Aρχές Bιώσιμης Aνάπτυξης

1. Θεσπίζεται σύστημα ελέγχου της δημόσιας οικολογικής τάξης με ευθύνη του κράτους και δεν αφήνεται στη λειτουργία της αγοράς η υπόθεση αυτή.

2. Aπαγόρευση της μείωσης του φυσικού κεφαλαίου.

3. Eπιβάλλεται ο σεβασμός της φερούσης ικανότητας των οικοσυστημάτων.

4. Eπιβάλλεται η διόρθωση του σφάλματος όσον αφορά την προηγούμενη περίπτωση, όπου είναι ακόμα εφικτή.

5. Προστατεύεται η βιοποικιλομορφία.

6. Eπιδιώκεται η διασφάλιση της κοινής φυσικής κληρονομιάς του ζωτικού πυρήνα του φυσικού κεφαλαίου, δηλαδή της άγρια φύση.

7. Aπαγορεύεται η μη ήπια ανάπτυξη των ευπαθών οικοσυστημάτων.

8. Eπιτάσσεται η ισορροπία ανθρωπογενών συστημάτων και οικοσυστημάτων βάσει της αρχής της χωρονομίας.

9. Προστατεύεται η πολιτιστική κληρονομιά και υποστηρίζεται ο ποιοτικό-πνευματικός χαρακτήρα της ανάπτυξης.

10. Eπανέρχεται η ποιότητα ζωής στην πόλη μέσω του βιώσιμου αστικού περιβάλλοντος.

11. Mε το σεβασμό του φυσικού κάλλους εξυπηρετούνται οι αισθητικές ανθρώπινες ανάγκες.

12. Kαθιερώνεται το υγιές σύστημα αξιών και η οικολογική συνείδηση ως πραγματική εγγύηση όλου του συστήματος ελέγχου της βιώσιμης ανάπτυξης[5].

Εγγενής ηθική αξία αποδίδεται ακόμη στο φυσικό κεφάλαιο, τα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλομορφία, την πολιτιστική κληρονομιά, το φυσικό κάλλος και τέλος, στην άγρια φύση[6].

Η Διάσκεψη του Ρίο με τη διακήρυξη της Agenda 21 κατέληξε σε προτάσεις για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών απειλών του πλανήτη. Το 5οΠρόγραμμα Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τίτλο "Στόχος η αειφορία" περιλαμβάνει την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η Συνθήκη του Άμστερνταμ ανάγει την έννοια αυτή σε καταστατική αρχή της Ε.Ε. Διαπνέει τη δράση της Ένωσης για την προστασία του περιβάλλοντος στο σύνολό της και στις επιμέρους πολιτικές της[7]. Στην Ελλάδα, η εμπειρία από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη βιώσιμη ανάπτυξη είναι πρωτοπόρος. Η εμπειρία αυτή έχει μεγάλη αξία γιατί γέννησε τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία του συστήματος των γενικών αρχών της βιωσιμότητας. Σύμφωνα με τη Νίκη Γουλανδρή, το νομικό καθεστώς προστασίας του περιβάλλοντος από μόνο του δεν είναι αρκετό. Μ’ εκείνο, δεν εξασφαλίζεται η οικολογική ισορροπία. Η υποκρισία που πηγάζει από την αδιαφορία και την ιδιοτέλεια εξακολουθεί να διέπει ακόμη την ανάπτυξη. Η βιώσιμη ανάπτυξη επιδιώκει την αποκατάσταση των πνευματικών και ηθικών αξιών που παραμερίστηκαν στην υλόφρονα εποχή της ασύδοτης ανάπτυξης. Είναι η επιστροφή στις κλασικές ελληνικές αξίες του  μέτρου, της λιτότητας και της δικαιοσύνης, τις διαχρονικές και πανανθρώπινες αξίες, που συνθέτουν την ίδια την αξία του ανθρώπου[8]

της Αλέξας Τσερώνη www.filosofia.gr

ΣHMEIΩΣEIΣ                                                   



[1] A. Næss, 1973. ‘The Shallow and the Deep, Long-Range Ecology Movement’, Deep Ecology for the 21st Century, G. Sessions, Boston: Shambhala, 1995, pg. 151.

[2]Ε. Δ. Πρωτοπαπαδάκης, Οικολογική Ηθική, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 2005, σσ. 120 – 126.

[3] Kevin Doak, The Japan Romantic School and the crisis of Modernity, University of California Press, 1994, pg. 7.

[4] Alan  Drengson, "Ecophilosophy , Ecosophy  and  the  Deep  Ecology  Movement: An  Overview", TheTrumpeteer : JournalofEcosophy, 14:3, 110-11, 1997.

[5]Μιχαήλ Ηλ. Δεκλερή, Το Δίκαιο της Βιώσιμου Αναπτύξεως (Γενικές Αρχές), Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 2000.

[6] David M. Johns, "The Relevance of Deep Ecology to the Third World," Environmental Ethics 12, τ. 3: 233-253, 1990.

[7]Αγγελική Καλλία-Αντωνίου, ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ, Ποιότητα ζωής, βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος, Νομοθεσία Ελληνική και Κοινοτική, Έτη 1995-1996, Αντ. Σάκκουλας, Αθήνα – Κομοτηνή, 1998, σσ. 9-11.

8Αγγελική Καλλία-Αντωνίου, ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ ΦΥΣΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΟΤΟΠΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ, Ελληνική και Κοινοτική Νομοθεσία Προστασίας Περιβάλλοντος, Έτη 1989-1994, Aντ. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή, 1997, σελ. 5.
via

Immanuel Kant : ο μεγαλύτερος σύγχρονος φιλόσοφος

$
0
0




KantΤο να σταματήσει ποτέ ο άνθρωπος

να προβληματίζεται μεταφυσικά είναι

τόσο απίθανο όσο το να σταματήσει

ποτέ να αναπνέει επειδή η ατμόσφαιρα

είναι μολυσμένη

Ο Γερμανός φιλόσοφος Εμμανουήλ Καντ γεννήθηκε στη Καινιξβέργη της Ανατολικής Πρωσίας. Ο πατέρας του ήταν σελοποιός, η οικογένεια ευσεβή (pietistisch) προτεσταντική. Από το 1740 μέχρι το 1746 σπούδασε στη πατρίδα του φιλοσοφία, μαθηματικά και θεολογία. Τις σπουδές του τις χρηματοδοτούσε με ιδιωτικά μαθήματα και κέρδη του μπιλιάρδου. Μετά τις σπουδές λόγω του θανάτου του πατέρα του και της οικονομικής στενότητας εργάστηκε ως οικιακός δάσκαλος. Στη φιλοσοφική σκέψη του Καντ διακρίνουμε δύο περιόδους, την προκριτική μέχρι τις αρχές του 1770 και την κριτική.


Στην προκριτική, ως συνεχιστής της δογματικής φιλοσοφίας του Christian Wolff, ασχολείται με θέματα της θεωρητικής φυσικής επιστήμης και της φυσικής φιλοσοφίας.

Στην πρώτη επιστημονική του πραγματεία „Σκέψεις επί του ακριβούς υπολογισμού των ζωτικών δυνάμεων“(Gedanken von der wahren Schätzung der lebendigen Kräfte)(1749) συνέθεσε τις μαθηματικές αντιθέσεις του Descartes και του Leibniz.

Στην μελέτη του „Γενική ιστορία και θεωρία του πλανητικού συστήματος“(Allgemeine Naturgeschichte und Theorie des Himmels) που εκδόθηκε ανώνυμα το 1755 αναπτύσσει την προέλευση του σύμπαντος σύμφωνα με τους μηχανικούς νόμους του Newton και προετοιμάζει εν μέρει τον δρόμο για την κοσμογονική θεωρία του Laplace. Χαρακτηριστικό των απόψεων του Καντ στις φυσικές επιστήμες, είναι η πεποίθηση ότι υπάρχουν συστήματα Γαλαξιών πέρα από το γνωστό.

Το 1755 επιστρέφει ο Καντ στο Πανεπιστήμιο της Καινιξβέργης και συγγράφει την διδακτορική του εργασία με τίτλο „Περί της φωτιάς“(De igne) και στον ίδιο χρόνο την υφηγεσία με τίτλο „Νέο σχόλιο περί των μεταφυσικών αρχών της γνωστικής ικανότητας“(Nova dilucidatio). Ήδη εδώ θέτει το ερώτημα των αρχών της δυνατότητας της γνώσης, αλλά θεωρεί σύμφωνα με το πνεύμα της φιλοσοφικής παράδοσης της εποχής του, τον θεϊκό νου ως αρχή της δυνατότητας της.

Στο έργο του „Δοκίμιο για την εισαγωγή της έννοιας των αρνητικών μεγεθών στην φιλοσοφία“(Versuch den Begriff der negativen Grössen in die Weltweisheit einzuführen)(1763) o Kαντ διευκρινίζει την διαφορά μεταξύ λογικής και πραγματικής συνέπειας και μεταξύ λογικής αντιφάσεως και πραγματικής αντιθέσεως.

Με αυτά τα πανεπιστημιακά πτυχία ο Καντ γίνεται υφηγητής(magister legens) στην Καινιξβέργη.

Η κριτική περίοδος αρχίζει το 1779 που γίνεται καθηγητής της μεταφυσικής και εκδίδει την διατριβή „Περί της μορφής και των αρχών του αισθητού και του νοητικού κόσμου“(De mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis).

Ο Καντ, στην κριτική περίοδο, η οποία είναι η ανατρεπτική της δογματικής μεταφυσικής περίοδο, θεμελιώνει τη κριτική φιλοσοφία επί τη βάσει της εννοιολογικής διακρίσεως μεταξύ αισθητής και νοητικής γνώσης.

Τα κυρίως έργα αυτής της εποχής είναι η „Κριτική του καθαρού λόγου“(Kritik der reinen Vernunft), η „Κριτική του πρακτικού λόγου“(Kritik der praktischen Vernunft) και η „Κριτική της κριτικής δύναμης“(Kritik der Urteilskraft).

Η κριτική περίοδος διέπεται από την θεωρία του ότι η γνώση έγκειται σε παραστάσεις του εμπειρικού κόσμου. Και εδώ πρόκειται για μια επανάσταση στην φιλοσοφία ανάλογης σημασίας με το θεωρητικό κατόρθωμα του Κοπέρνικου στην φυσική επιστήμη. Ο ορισμός της γνώσης κατά την σχολαστική παράδοση είναι ο εξής: Η γνώση είναι η εξίσωση/αντιστοιχία του πράγματος με το πνεύμα (Adequatio rei ac intellectu). Κατ΄αυτήν η γνώση στρέφεται προς το αντικείμενο/πράγμα αυτό καθ΄ αυτό(Ding an sich). „Aυτό καθ΄αυτό“ σημαίνει ότι το αντικείμενο είναι αναγκαίο και απόλυτο. Ο Καντ αντιστρέφει τους όρους, το αντικείμενο στρέφεται προς την γνώση, αλλά, και εδώ έγκειται η επαναστατική του άποψη, το αντικείμενο είναι μόνο παράσταση, το αντικείμενο αυτό καθ΄αυτό παραμένει ανέφικτο για την γνώση. Για την σχέση ισχύει αλγεβρικά η συνάρτηση f(x), όπου η παράσταση ως μεταβλητή f είναι συνάρτηση του x, του αντικειμένου, ως ανεξάρτητης μεταβλητής.

Λεκτικά η γνώση/κρίση είναι κατηγορηματική πρόταση, δηλαδή, Υποκείμενο της προτάσεως (παράσταση) είναι Κατηγορούμενο της προτάσεως (ιδιότητα). Η πρόταση δεν μπορεί να υποδείξει λεκτικά την διαφορά μεταξύ παραστάσεως και της προελεύσεως της, του αντικείμενου, και να διεισδύσει από τη παράσταση στο πράγμα αυτό καθ΄ αυτό. Μια αναγνώριση του αντικειμένου/πράγματος πέρα από τη κατηγορηματική πρόταση είναι λεκτικά αδύνατη. Συγχρόνως ισχύει ότι κάθε παράσταση προέρχεται από κάποιο πράγμα/αντικείμενο, γιατί λογικά είναι αδύνατο να μην δηλώνεται κάτι, ή αυτό το κάτι είναι πάντα δεδομένο, ή αλλιώς, ως περιεχόμενο της αντιλήψεως υπάρχει εξάπαντος κάτι και όχι το τίποτα.

Αυτή η γνώση όμως δεν είναι αυθαίρετη. Η πρόταση είναι ορθή ή λανθασμένη. Η επικύρωση ή η απόρριψη της προτάσεως λαμβάνει χώρα σ΄ ένα σύστημα αρχών της επαληθεύσεως.

Το έργο „Κριτική του καθαρού λόγου“(Kritik der reinen Vernunft) εκδίδεται το 1781. Το 1783, με τίτλο „Προλεγόμενα σε κάθε μελλοντική μεταφυσική που θα μπορεί να εμφανίζεται ως επιστήμη“(Prolegomena zu einer jeden künftigen Metaphysik die als Wissenschaft wird auftreten können) επανεκδίδεται αποσπασματικά και εκλαϊκευμένα η „Κριτική του καθαρού λόγου“, αυτό το επαναστατικό αλλά για την εποχή του δυσνόητο έργο.

Κριτική σημαίνει αυτοκριτική της γνωστικής ικανότητας, δηλ. ο θεωρησιακός νους, διχάζεται σε υποκείμενο της κριτικής και αντικείμενο της κριτικής και θέτει το ερώτημα: ΤΙ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΩ. Ξεκινά από τις αρχές της αισθήσεως, προχωρεί στις αρχές της διανοίας και καταλήγει στις αρχές του νού με το να χειρίζεται τη γνωστική ικανότητα μεθοδικά ως απαγωγή από … και αναγωγή σε…. To ζητούμενο σ΄ αυτό το έργο είναι εάν και πως είναι δυνατή γενικώς ισχύουσα, αναγκαία και αποδεδειγμένη γνώση. Η απάντηση: Τέτοια γνώση μπορεί να προέρχεται μόνο από a priori καθαρά στοιχεία της αισθητής και νοητικής αντίληψης τόσο των φαινομένων όσο και των νοουμένων. Δηλαδή οι όροι της δυνατότητας της νόησης εν γένει, είναι συγχρόνως οι όροι της δυνατότητας των αντικειμένων της νόησης. Τα δε a priori στοιχεία της αισθητής και της νοητικής γνώσης δεν αντιμάχονται μεταξύ τους αλλά συνεργάζονται αναγκαία. Αποφθεγματικά: Η αίσθηση χωρίς την νόηση είναι τυφλή, η δε νόηση χωρίς την αίσθηση είναι κενή.

Υπόσταση της γενικώς ισχύουσας, αναγκαίας και αποδεδειγμένης γνώσης είναι η κρίση εκφραζόμενη λεκτικά στην καταφατική και αρνητική πρόταση. Οι κρίσεις, λεκτικά προτάσεις, καταφατικές ή αρνητικές, είναι αναλυτικός λόγος ή συνθετικός λόγος. Στις αναλυτικές προτάσεις η έννοια του κατηγορουμένου συνεπάγεται την έννοια του υποκειμένου, που σημαίνει ότι δεν επέρχεται αύξηση της γνώσης από το υποκείμενο προς το κατηγορούμενο, δηλ. Υποκείμενο = Κατηγορούμενο, επομένως ταυτολογία. Στις συνθετικές προτάσεις η έννοια του κατηγορουμένου δεν συνεπάγεται την έννοια του υποκειμένου. Συνεπώς η συνθετική πρόταση είναι αύξηση της γνώσης, δηλ. Υποκείμενο < Κατηγορούμενο.

Συνθετικές κρίσεις ή προτάσεις που αυξάνουν την γνώση, αλλά που δεν ισχύουν γενικώς και απεριορίστως, ονομάζει ο Καντ a posteriori εμπειρικές προτάσεις και είναι επιτεύγματα των επιστημών.

Όμως την μεταφυσική την ενδιαφέρουν οι συνθετικές καθαρές κρίσεις a priori εφ΄όσον ισχύουν γενικά, απεριόριστα, αναγκαία και αποδεδειγμένα. Τέτοιες γνώσεις είναι τα Μαθηματικά (Αριθμητική και Ευκλείδειος Γεωμετρία) η θεωρητική Φυσική του Newton και η Πλατωνική και Αριστοτελική μεταφυσική με την λογική της βάση.

Αυτές οι γνώσεις λειτουργούν κατά το Καντ υπερβατικά, δηλ. αναγκάζουν την φύση να απαντήσει στα ερωτήματα που της θέτουν, με τους όρους που της θέτουν, εκ των προτέρων και μάλιστα με όρους ανεξάρτητους από την εμπειρία. Τα πορίσματα αυτά του υπερβατικού νου (υπερβατικός από την άποψη ότι υπερβαίνει το φαινόμενο) είναι η „Κριτική του καθαρού λόγου“ στην διάρθρωση της υπερβατικής αισθητικής και της υπερβατικής αναλυτικής με την λογική και την διαλεκτική.

Η λογική αναγκαιότητα και η επικύρωση των συνθετικών κρίσεων a priori στα μαθηματικά έγκειται στις θεαματικές μορφές ή ενέργειες (Anschauungsformen). Οι θεαματικές ενέργειες αναγνωρίζουν τον υλικό κόσμο μέσω δύο μορφών, αυτής του χώρου και αυτής του χρόνου. Η μορφή του χώρου είναι a priori εξωτερικός τρόπος της γνώσης ως απόλυτος χώρος της Ευκλειδείου Γεωμετρίας. Η μορφή του χρόνου είναι a priori εσωτερικός τρόπος της γνώσης ως αριθμητική, δηλ. ως αλληλουχία, διαδοχικότητα των αριθμών αλλά και των γεγονότων και των βιωμάτων.

Η δυνατότητα των κρίσεων a priori στην θεωρητική Φυσική βασίζεται στον συνδυασμό των θεαματικών μορφών και των a priori μορφών της διανοητικής ενέργειας. Αυτές οι μορφές ή ενέργειες είναι οι Κατηγορίες(Kategorien). Η διανοητική ενέργεια αυτή καθ΄αυτή είναι υπερβατική a priori σύνθεση(transzendentale Apperzeption) των πολλαπλών εντυπώσεων των φαινομένων. Οι κατηγορίες εγγυώνται τη γενική, ισχύουσα, αναγκαία και αποδεδειγμένη γνώση της θεωρητικής Φυσικής που εκφράζεται λεκτικά σε προτάσεις αναφερόμενες στην εμπειρία και το επιστημονικό πείραμα. Αναφορικά με την εφαρμογή τους επί των αισθήσεων οι κατηγορίες προσδιορίζουν τις κρίσεις κατά την ποσότητα, την ποιότητα, τις σχέσεις και τον τρόπο της υπάρξεως. Την σύνθεση (Verstandeshandlung), ως αυτενέργεια της διάνοιας, ονομάζει ο Καντ Σχηματισμό (Schematismus). Κατ΄αυτόν πρόκειται για την σύνθεση των πολλαπλών θεαματικών ενεργειών του χώρου και του χρόνου και των λογικών ενεργειών των κατηγοριών, με αποτέλεσμα την αναγνώριση της πραγματικότητας ως παραστάση, δηλ. σύνθεση της λογικής και της εμπειρίας. Η διατύπωση της συνθετικής αυτενέργειας της γνωστικής ικανότητας είναι η εξής:

ΤΟ ΟΤΙ ΣΚΕΠΤΟΜΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΝΟΔΕΥΕΙ ΟΛΕΣ ΜΟΥ ΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ. Δηλαδή η συνείδηση εισάγεται στη λογική. Η αυτοσυνείδηση εισάγεται στη λογική, γιατί χωρίς αυτοσυνείδηση δεν θα ήταν το επιχείρημα της αυτοκριτικής αυτοσχεσίας δυνατό. Το υπερβατικό υποκείμενο της γνώσης γίνεται στον Καντ αρχή της φιλοσοφίας, δεν είναι όμως „υποκειμενικό ψυχικό εγώ“.

Στην υπερβατική διαλεκτική ο Καντ αναλύει τον νου και θέτει το ερώτημα πως είναι η μεταφυσική ως επιστήμη δυνατή. Το θέμα της μεταφυσικής είναι οι ιδέες. Οι ιδέες είναι ανεξάρτητες από τη διάνοια και την αναγνώριση της διάνοιας του υλικού κόσμου εξαρτάται από τις θεαματικές και λογικές ενέργειες. Οι ιδέες ανήκουν στο νου. Οι ιδέες ανήκουν στο νοητό, υπεραισθητό κόσμο. Εδώ πρόκειται για την Πλατωνική Ιδέα και τη Αριστοτελική Λογικο-οντολογία. Ο διερευνητικός θεωρησιακός νους, η υπερβατική κριτική, με τους διαλογισμούς του προσπαθεί να υπερβεί τα όρια και το πεδίο του αισθητού κόσμου και να δώσει απάντηση στα ερωτήματα της μεταφυσικής. Όμως η γνώση των ιδεών δεν είναι αναμφισβήτητη πραγματικότητα όπως αυτή των εννοιών, αλλά δεοντολογική αναζήτηση του θεωρησιακού νου, αυθυπέρβαση των a priori αρχών της διανοίας. Εδώ έγκειται ο Kριτικός Iδεαλισμός του Καντ. Τα ερωτήματα της μεταφυσικής σχετικά με την ιδέα του Απόλυτου, της υπάρξεως του Θεού, της αρχής και του τέλους του κόσμου και της αθανασίας της ψυχής είναι αναπόφευκτα, και η Θεολογία, η Κοσμολογία και η Ψυχολογία προβληματίζονται ακατάπαυστα επ΄αυτών των θεμάτων. Το κατόρθωμα του Καντ έγκειται στο ότι απήλλαξε τις διδόμενες απαντήσεις από το δογματισμό που παράγει παραλογισμούς, απορίες και αντινομίες. Ο Καντ το κατόρθωσε αυτό αφού προσδιόρισε τη διαφορά των επιχειρημάτων ως προς την αναφορά τους. Δηλαδή, ποιά επιχειρήματα της μεταφυσικής προέρχονται από ποιές έννοιες των αισθητών, και ποιά επιχειρήματα προέρχονται από ποιές υπερβατικές ιδέες. Π.χ. απέρριψε τη σχολαστική απόδειξη της υπάρξεως του Θεού, μέσω της υπάρξεως της εννοίας του Θεού.

Στην „Κριτική του πρακτικού λόγου“ (Kritik der praktischen Vernunft)(1788), το ηθικό έργο του Καντ, ο νούς δεν είναι μόνο καθοριστικός όπως ο θεωρησιακός του καθαρού λόγου, αλλά νομοθετικός. Εδώ είναι το ερώτημα: ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ.

Ο διερευνητικός νους δε μπορεί να φέρει αποδείξεις για την ιδέα του Θεού, την ελευθερία και την αθανασίας της ψυχής, η ηθική όμως χρήση του μπορεί να τις θεμελιώσει. Υπερβατικός, καθαρός είναι ο πρακτικός νους γιατί η ιδέα του υπερτάτου αγαθού καθοδηγεί εκ των προτέρων τα κίνητρα των πράξεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η ελεύθερη θέληση συμπίπτει με τη φαινομενική πράξη. Ο νούς κατευθύνει την θέληση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος, ως άτομο με τον χαρακτήρα του, υπόκειται στις επιδράσεις του τυχαίου περιβάλλοντος, του εξωτερικού κόσμου, και ως εκ τούτου δεν είναι ελεύθερος. Αυτή είναι η ετερόνομη τυχαία περίσταση. Αλλά ο πρακτικός νους νομοθετεί την ηθική του αυτόνομου καθήκοντος. Ο άνθρωπος ως πνευματικό ον, ως προσωπικότητα, είναι ελεύθερος και κατευθύνεται στις πράξεις του από τον ηθικό νόμο, την Κατηγορική Προσταγή. Ως προσωπικότητα είναι η αξία του ανώτερη από κάθε άλλη αξία, αν και η ελευθερία δεν του έχει δοθεί εκ των προτέρων αλλά πραγματοποιείται ως προσταγή. Ο ορισμός της ελευθερίας στον Καντ συνεπάγεται την ιδέα της θελήσεως και την δυνατότητα της νέας έναρξης, δηλ. της ρήξης με μία ηθικά αφόρητη συνέπεια. Η Κατηγορική Προσταγή είναι ο εξής ορισμός της ελεύθερης ηθικής πράξης: ΟΙ ΠΡΑΞΕΙΣ ΣΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΔΙΕΠΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΟΤΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΕΩΣ ΠΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΩΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΙΣΧΥΟΥΝ ΩΣ ΑΡΧΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ.

Ο πρακτικός νους διατάσσει το καλό και απαγορεύει το κακό. Η δυνατότητα της ηθικής πράξης είναι η θέληση. Η ανθρώπινη θέληση είναι ελεύθερη ή μη ελεύθερη. Ηθική είναι μια πράξη όταν υποτάσσεται στον ηθικό νόμο μόνο. Τότε μόνο είναι ελεύθερη. Εάν τα κίνητρα της δεν είναι ο σεβασμός για τον ηθικό νόμο και το καθήκον, τότε η πράξη είναι απλώς μόνο νόμιμη. Ο Θεός, η ελευθερία και η αθανασία της ψυχής είναι οι ηθικές προϋποθέσεις της ανθρώπινης βούλησης. Αυτές οικοδομούν δεοντολογικά το ανθρώπινο βουλητικό ενέργημα.

Το ζητούμενο στο έργο „Κριτική της κριτικής δύναμης“(Kritik der Urteilskraft)(1790) είναι μεσολάβηση μεταξύ θεωρησιακού και πρακτικού λόγου πρός απάντηση του ερωτήματος, ΤΙ ΔΥΝΑΜΑΙ ΝΑ ΕΛΠΙΖΩ. Ο ανθρώπινος νους υπαγορεύει στη φύση νόμους της ελευθερίας και της σκοπιμότητας, δηλ. διαλογίζεται αιτιοκρατικά. Αλλά η φύση δεν υπακούει στους νόμους της ελευθερίας, η οποία είναι πρωτίστως ανάγκη της διαλογιζόμενης κριτικής δύναμης του νου. Η διαλογιζόμενη κριτική δύναμη θεωρεί τους πολλαπλούς ισχύοντες νόμους της φύσης ως επακόλουθα μιας γενικώς ισχύουσας σκοπιμότητας, χωρίς όμως αποδεικτική γνώση, αλλά με καθοριστικούς συλλογισμούς σχετικά με μια πιθανή, υποθετική τελεολογία των δεδομένων. Δηλαδή η τελεολογική σκέψη είναι κατά την μεταφυσική ερμηνεία του σύμπαντος μόνο καθοριστική, περιοριστική.

Η διαλογιζόμενη κριτική δύναμη είτε αισθητικά τελεολογική, είτε λογικά τελεολογική μπορεί ανά πάσα στιγμή να κρίνει αυτόνομα οδηγούμενη από τις αρχές του να είναι ελεύθερη από προκαταλήψεις, να είναι συνεπής στους συλλογισμούς της και ευρεία στις σκέψεις της.

Στην αισθητική κρίση το ωραίο έχει μορφή της σκοπιμότητας, δεν εξαρτάται από την ιδέα αλλά απο το αίσθημα του ευχάριστου ή δυσάρεστου.

Για την τελεολογική λογική δύναμη είναι η αιτιοκρατία στη φύση μια καθοριστική ιδέα της αιτίας και του αιτιατού, η οποία αφορά τους φυσικούς νόμους που προηγουμένως έχει υπαγορεύσει η διάνοια στην φύση. Η καθοριστική ιδέα είναι ο απλώς διακανονιστικός στοχασμός και αντίληψη καθ΄ υπόθεση, αναλογία και πιθανότητα. Η ιδέα είναι πρόβλημα για την θέληση. Η θέληση προβληματιζόμενη αναζητά και ευρίσκει εφόσον κρίνει τελεολογικά. Οι ιδέες είναι νομοθετικές για τον ανθρώπινο νου μόνο, όμως όχι δημιουργικές για την πραγματικότητα. Η σχολή των Επικουρείων, ο Σπινόζα, η σχολή του Υλοζωϊσμού και ο Θεϊσμός έχουν δώσει ανάλογες απαντήσεις. Εφόσον το υποκείμενο κρίνει τελεολογικά, κρίνει συγχρόνως και τον εαυτό του, δηλ. η θέληση που το καθοδηγεί μπορεί να είναι καλή ή όχι, γιατί η κριτική δύναμη είναι απλώς υποκειμενική, ως ανθρώπινος νούς. Είναι η θέληση καλή, οδηγείται από την ιδέα του Υπέρτατου ¨Οντος. Είναι η θέληση κακή, καταντά η τελεολογική της σκέψη δαιμονολογία.

Τις κοινωνικές και πολιτικές απόψεις του διευκρινίζει ο Καντ σε διάφορα κείμενα μεταξύ άλλων στην „Ιδέα μιας γενικής ιστορίας με κοσμοπολιτικό σκοπό“(Idee zu einer allgemeinen Geschichte in weltbürgerlicher Absicht)(1784), στο σχόλιο „Για την αιώνια ειρήνη“(Zum ewigen Frieden)(1795) και στο άρθρο „Απάντηση του ερωτήματος „Τι είναι ο Διαφωτισμός“(Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung).

Ενδιαφέρον είναι πως ο πολιτικός Καντ διαγράφεται στην στάση του ως προς τα επίκαιρα γεγονότα της εποχής του, πρωτίστως στην στάση του προς τη Γαλλική Επανάσταση.

Γι΄ αυτόν, το δίκαιο στις σχέσεις του κράτους με την κοινωνία, η διάκριση των εξουσιών και το δίκαιο στις σχέσεις των κρατών μεταξύ τους, πραγματοποιούνται στον αγώνα του γαλλικού λαού. Ο Καντ ανήκει στη γερμανική avantgarde του Διαφωτισμού, της εδραίωσης της δημοκρατίας και του κοσμοπολιτισμού. Για το Καντ είναι η ιδέα της γενικότητας όχι αφηρημένη αλλά πραγματικότητα ως δημοκρατική τάξη πραγμάτων και η ισότητα των πολιτών απέναντι στο νόμο. Η πολιτική τάξη πραγμάτων είναι η προϋπόθεση της ηθικής, και η κοινή θέληση είναι η επίτευξη του πνεύματος της ελευθερίας.

„Τι είναι ο Καντ άλλο από την γερμανική θεωρία για την γαλλική πράξη της επαναστάσεως;“ είναι ο χαρακτηρισμός του Μαρξ στο „Φιλοσοφικό μανιφέστο της ιστορικής νομικής σχολής“(Das philosophische Manifest der historischen Rechtsschule)(1842). Για τo Καντ η Γαλλική Επανάσταση είναι η πραγματικότητα του μετασχηματισμένου δικαίου, μεγάλης και κοσμοπολιτικής σημασίας υπό την έννοια ότι κατόρθωσε να λύσει το μεγαλύτερο πρόβλημα του ανθρωπίνου γένους, την καθίδρυση μιας πολιτείας δικαίου, δηλ. κατόρθωσε για πρώτη φορά να εξασφαλίσει όσο το δυνατό μεγαλύτερη ελευθερία μέσα στα όρια του νόμου, που σημαίνει δίκαιο πολιτικό σύνταγμα. Πέρα από το πρόβλημα του ιδεώδους πολιτικού, του δημοκρατικού συντάγματος, καθίδρυσε η Γαλλική Επανάσταση την ανάγκη νομίμων διεθνών σχέσεων μεταξύ των κρατών προς αποφυγή πολέμων. Και στο κείμενό του „Περί της διαμάχης των σχολών“(Der Streit der Facultäten)(1793) γράφει για τη Γαλλική Επανάσταση: „Η επανάσταση ενός πνευματικού λαού της οποίας στις ημέρες μας γινόμαστε μάρτυρες, μπορεί να επιτύχει ή να αποτύχει, μπορεί να παρεκτραπεί σ΄αθλιότητα και εγκλήματα, ώστε κάθε καλόπιστος άνθρωπος, έαν εσκόπευε να την επαναλάβει γι΄άλλη μια φορά, δεν θα τολμούσε υπ΄αυτές τις συνθήκες να επιχειρήσει εκ νέου αυτό το πείραμα. Αυτή η επανάσταση λέγω, εμπνέει σε όλους τους θεατές, που δεν λαμβάνουν ενεργώς μέρος, ένα αίσθημα συμμετοχής που δημιουργεί ο ενθουσιασμός που προέρχεται από την ηθική και μόνο φύση του ανθρωπίνου γένους.“

Η επανάσταση κατά τον Καντ είναι σύμφωνα με την μεταφυσική ιδέα της ελευθερίας η νέα έναρξη των πραγμάτων, ως πράξη που περατώνει μια αφόρητη συνέπεια, αυτή του παλαιού καθεστώτος, και ιδρύει επί νέας βάσεως πολιτικού δικαίου μια νέα κατάσταση, αυτή του δημοκρατικού πολιτεύματος. Το κενό μεταξύ παλαιάς, πλέον μη υπάρχουσας νομιμότητας και νέας νομιμότητας, πρέπει σύντομα να καλυφθεί, ώστε να αποφευχθεί η αναρχία. Το πρόβλημα της νομιμότητας που τίθεται, αναπτύσσει ο Καντ ως δίλημμα: Οταν μία επανάσταση επιτύχει και καθιδρύσει ένα νέο σύνταγμα, δεν μπορεί το παράνομον της ενάρξεως της και της πραγματοποιήσεως της να απελευθερώσει τους υπηκόους από την υποχρέωση ως νομοταγείς πολίτες να αναγνωρίσουν την νέα τάξη πραγμάτων, και να επιτρέψει να αρνηθούν να υπακούσουν στην δύναμη που έχει από εδώ και εμπρός την εξουσία.

Η εξουσία στο δημοκρατικό πολίτευμα είναι εξασφαλισμένη μέσω της ιδέας του Λαού. Η ιδέα Λαός, κατά τον Καντ, είναι μεταφυσική ταυτολογία, δηλ. ο Λαός αντλεί από τον εαυτό του την εξουσία και η λαϊκή κυριαρχία λειτουργεί ηθικά ως εξής: Ο λαός ως σύνολο των πολιτών υπακούει στον εαυτό του ως νομοθετική δύναμη, ή αλλιώς χωρίς εξουσία δεν καθιδρύεται νόμος και χωρίς νόμο δεν καθιδρύεται εξουσία.

Ο συλλογισμός του Καντ έχει ως εξής:

Ο λαός ως αρχή μεταφυσική είναι γνώση απολύτως αποδεδειγμένη, η δε εξουσία αντιπροσωπεύει τη λαϊκή θέληση. Οι υπήκοοι ως πολίτες διατάσσουν. Η νομοθετική εξουσία προέρχεται από τη γενική θέληση και οι νόμοι είναι η ελεύθερη και επίσημη έκφραση της κοινής θελήσεως.

Επομένως είναι η θέληση του λαού ο μόνος κυρίαρχος σύμφωνα με τη αιτιότητα της ελευθερίας. Αντιθέτως η διάσταση μεταξύ εξουσίας και λαού έχει ως αποτέλεσμα το

καθεστώς του δεσποτικού ανώτατου άρχοντα.

Βεβαίως, κατά τον Καντ, ο λαός αξιωματικά μπορεί να περιορίσει την κυβέρνηση με την άρνηση της εγκρίσεως των διατάξεων της. Το περιοριστικό δικαίωμα του λαού σημαίνει ότι αυτό που ο λαός δεν εγκρίνει δεν μπορεί να θέσει ο νομοθέτης σες ισχύ για τον λαό. Η πιθανότητα να παραβιάσει ο εξουσιοδοτημένος κυρίαρχος το αρχικό συμβόλαιο της πολιτείας είναι μέσα στα όρια του δυνατού. Η διάσταση στη δημόσια ζωή είναι αυτή μεταξύ του δεσποτικού κυρίαρχου με τα αυθαίρετα και τυραννικά του μέτρα και του στασιαστή λαού. Κατά τον Καντ, ο λαός έχει την δυνατότητα να κατανοήσει το πνεύμα των νόμων και να συναινέσει. Η εξουσία δεν μπορεί να απαγορεύσει στον λαό να κρίνει. Την αντίθεση με τον λαό πρέπει να την λάβει υπόψη της η εξουσία μέσω της ελευθερίας του λόγου. Η ελευθερία του λόγου είναι συνέπεια της αρχής της νοήσεως. Η στέρηση του δικαιώματος του ελεύθερου λόγου είναι η αναίρεση της δημοκρατίας. Η εξουσία αγνοεί τι σκέπτεται ο λαός, αμφιβάλλει για την ισχύ της, διαστρέφει την κυριαρχία σε βία, και η βία προκαλεί την βία.

Πρέπει να αναφερθεί ότι ο Καντ παρακολουθούσε τις εξελίξεις της Γαλλικής Επαναστάσεως με διάθεση κατανοήσεως των αντιμετωπιζομένων δυσκολιών της επαναστατικής κυβερνήσεως. Δεν έπαψε να υποστηρίζει την υπόθεση της επαναστάσεως ακόμη και στη δεύτερη φάση της, στην εποχή της τρομοκρατίας των Ιακωβίνων. ΄Ετσι γράφει στο δοκίμιο του: „Περί του συνήθους γνωμικού, μπορεί να ισχύει στην θεωρία, αλλά όχι στην πράξη“ (Über den Gemeinspruch: Das mag in der Theorie richtig sein…)(1793); „Και πάνω απ΄όλα εκείνο που μου φαίνεται πιο απίθανο είναι το ν΄απελπιστώ στ΄ ότι αφορά την δίκαιη υπόθεση. Την αποτυχία αυτής της επαναστάσεως θα την θεωρούσα το μεγαλύτερο δυστύχημα του ανθρωπίνου γένους. Είναι ο πρώτος πρακτικός θρίαμβος της φιλοσοφίας, το πρώτο παράδειγμα μιας κυβερνητικής μορφής που βασίζεται σε συντονισμένο και συνεπές σύστημα.“

Ο Καντ ήταν εναντίον της πανευρωπαϊκής αντεπαναστατικής αναμίξεως, που είχε ως συνέπεια πανικό, σπασμωδικές πράξεις και έκτροπα στη Γαλλία. Η δημοκρατία έπρεπε να υποστηριχθεί στα πρώτα της βήματα, η πολιτική θεωρία των Ιακωβίνων έχαιρε της συμπάθειας του, τα σφάλματα της επαναστατικής κυβέρνησης έπρεπε να στιγματίζονται μέσω της ελευθερίας του λόγου. Η Εθνοσυνέλευση ήταν τελικά η πραγματοποίηση της γενικής θελήσεως, και εάν οι 754 βουλευτές συν 28 από τις αποικίες δεν ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν την σωστή πολιτική κρίση, ποιός επιτέλους θα ήταν σε θέση να κρίνει πολιτικά σωστά;

Πρέπει να αναφερθεί ότι η θέση που παίρνει η επανάσταση μέσα στην βιογραφία του Καντ είναι εξ ίσου ενδιαφέρουσα όσο οι θεωρητικές του απόψεις επί του θέματος. Οι βιογραφικές πληροφορίες για τον ενθουσιασμό του, διαβάζονται απ΄ αυτής της απόψεως ως άλλη διάσταση του ορθολογικού στοχαστή.

Το πρόβλημα της φιλοσοφίας, το πρόβλημα της μεταφυσικής, το πρόβλημα της εποχής του, το γενικό πρόβλημα της ανθρώπινης κρίσης και της ανθρώπινης ελευθερίας, χειρίστηκε ο Καντ στο μεγαλειώδες έργο του. Η εντολή του στον καθένα από εμάς είναι ο ορισμός του Διαφωτισμού ως αντιδιαστολή του ετεροθειμένου εαυτού του προς την αυτοθεσία:

„Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου από την κατάσταση της πνευματικής αδυναμίας για την οποία είναι ο ίδιος υπαίτιος. Πνευματική αδυναμία σημαίνει ανικανότητα να χρησιμοποιήσει κανείς τη νόηση του χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Υπαίτιος είναι ο άνθρωπος, όταν ο λόγος της αδυναμίας δεν είναι η έλλειψη νοημοσύνης, αλλά η αναποφασιστικότητα και η δειλία να χρησιμοποιήσει τη νόηση του χωρίς τη καθοδήγηση ενός άλλου. Sepere aude! ΤΟΛΜΗΣΕ ΝΑ ΚΑΝΕΙΣ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΝΟΗΣΗΣ ΣΟΥ! Αυτό είναι το σύνθημα του Διαφωτισμού….Το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας θεωρεί το βήμα της πνευματικής τόλμης επίπονο και επιπλέον πολύ επικίνδυνο… , όμως ο κίνδυνος δεν είναι τόσο μεγάλος, γιατί μετά από κάποιο πέσιμο θα μάθαινε να στέκεται στα πόδια του, αλλά το δήθεν πρόσχημα
του πεσίματος, τρομοκρατεί και αποτρέπει από περαιτέρω προσπάθειες.“
της Dr. Irene Lang-Γρυπάρη Universität Oldenburg www.filosofia.gr
via

Τι είναι ευτυχία; Από τον Αριστοτέλη στον Νίτσε

$
0
0


Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι,

αυτά που λες και αυτά που πράττεις

βρίσκονται σε αρμονία

Μαχάτμα Γκάντι

Η πολυδιάστατη έννοια της ευτυχίας, η οποία έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών και διαφορετικών επιστημονικών κλάδων όπως και μελέτη χιλιάδων έιδικών, έχουν οδηγήσει στην αδυναμία υιοθέτησης ενός κοινού ορισμού ή έστω ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας αναφορικά με αυτό το ζήτημα, γεγονός που δίνει μια γοητεία στο εγχείρημα προσδιορισμού τι είναι ευτυχία.

Η δυσκολία του ορισμού της έννοιας ευτυχία αποτυπώνεται στην προσπάθεια σκιαγράφησής της στο κλασικό «Λεξικό της Φιλοσοφίας» του Andre Lalande (1955), όπου η ετυμολογική έννοια συμπληρώνεται από δύο ακόμη επεξηγήσεις και εν τέλει απαιτεί και μια κριτική επί των όρων, ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να θεωρήσει ότι έχει κάπως κατανοήσει τις εννοιολογικές παραμέτρους του όρου. Η ετυμολογική σημασία αναφέρεται στην ευνοϊκή τύχη, από το ελληνικό πρόθεμα ευ και τύχη, από τη ρίζα τυγχάνω, που παρουσιάζει αντιστοιχία και με τον αγγλοσαξονικό όρο happiness από το happen με την έννοια του γεγονότος που συμβαίνει κατά τύχη καθώς και το γερμανικό gluck από τη γερμανική ρίζα gelingen που σημαίνει επιτυγχάνω.


Με μια ευρύτερα φιλοσοφική θεώρηση, ευτυχία, σύμφωνα πάντα με το Λεξικό του Lalande, είναι «η κατάσταση της πλήρους ικανοποιήσεως που γεμίζει όλη τη συνείδηση». Προτείνεται παράλληλα ο αναλυτικότερος και διεισδυτικότερος ορισμός που δίνει ο Καντ στο έργο του Κριτική του Καθαρού Λόγου, σύμφωνα με τον οποίο η ευτυχία ταυτίζεται με την «ικανοποίηση όλων των κλίσεων μας τόσο σε έκταση, δηλαδή σε πολλαπλότητα, όσο και σε ένταση, δηλαδή σε διάρκεια».

Ο Μάρκος Τερέντιος Βάρρο και αργότερα ο Αυγουστίνος κατέγραψαν 289 απόψεις για το τι σημαίνει ευτυχία, αυτή η έννοια που αποτελεί την έγνοια όλων, ενώ παράλληλα γεννά
απορίες και ερωτήματα ως προς τη φύση, τις ιδιότητες και κυρίως την επίτευξη ή απόκτησή της. Η ευτυχία είναι συναίσθημα, διάθεση ή βίωμα; Είναι στόχος, πορεία ή ουτοπία; Είναι διαρκής ή εξαντλείται σε στιγμές; Και τι καθορίζει την ευτυχία μας ή την έλλειψή της; Ποιες μορφές μπορεί να πάρει και σε ποιο βαθμό και με ποιο τρόπο επηρεάζει την επικοινωνία μας με τους άλλους;

Τι μπορεί να είναι σήμερα ή πώς μπορεί να βιώνεται σήμερα η ετυχία

Ερωτήματα αναφορικά με την ευτυχία έχουν απασχολήσει τη φιλοσοφία, τη θεολογία και την ψυχολογία, όπως είναι μάλλον αυτονόητο και αναμενόμενο, αλλά προσφάτως και μάλλον αναπάντεχα και την οικονομική επιστήμη, η οποία αποφάσισε να εμπλακεί στη μελέτη των παραμέτρων που εξασφαλίζουν την ευτυχία και, κάνοντας ένα βήμα ακόμη πιο πέρα, να την αποτιμήσει και να κοστολογήσει την απώλειά της.

Το 1984 εμφανίζεται για πρώτη φορά στο πεδίο της οικονομικής θεωρίας το σχήμα της «ηδονικής αξίας της ζωής», το οποίο αναφέρεται στην ευχαρίστηση και την απόλαυση που προσφέρει στο άτομο η ζωή του, εξαιρουμένων των οικονομικών απολαβών. Σύντομα προσαρμόστηκε στις πρακτικές της νομικής επιστήμης και τέθηκε στην υπηρεσία των λειτουργών της προς όφελος πελατών τους που είχαν πέσει θύματα «ηδονικών απωλειών».

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς αυτούς ο γάμος, για παράδειγμα, ισοδυναμεί με ένα ποσό της τάξης των 70.000 αγγλικών λιρών ετησίως.

Ένα άλλο παράδειγμα αυτού του όψιμου ενδιαφέροντος για τη διαχείριση της ανθρώπινης ευτυχίας αποτελεί το Ινστιτούτο της Ευτυχίας (The Happiness Institute), το οποίο εδρεύει στην Αυστραλία και χρησιμοποιεί τις αρχές και τις μεθόδους της Θετικής Ψυχολογίας (Positive Psychology) για να βοηθήσει τους πελάτες του «να απολαύσουν και πάλι τη ζωή, να νιώθουν καλά και να είναι αισιόδοξοι, να βελτιώσουν τις σχέσεις τους, να αναπτύξουν το αίσθημα ελέγχου και να ζήσουν μια υγιή και ισορροπημένη ζωή». Οι ειδικοί επιστήμονες του Ινστιτούτου είναι πρόθυμοι να μοιραστούν μαζί μας – με το αζημίωτο πάντα – το μυστικό της ευτυχίας και διαδικτυακώς.

Η εγκυρότητα της διαπίστωσης του Φρόυντ στα 1930 ότι από τη συμπεριφορά των ανθρώπων συνάγεται πως σκοπός της ζωής τους είναι η επιδίωξη και η διατήρηση της ευτυχίας δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί. Το πρόγραμμα της ‘αρχής της ηδονής’ ορίζει και επιβάλλει τόσο την αποφυγή του πόνου όσο και την αποκόμιση ευχαρίστησης.

Εντούτοις, «δεν υπάρχει καμιά συμβουλή που να κάνει για όλους· ο καθένας πρέπει να δοκιμάσει μόνος του με ποιον ιδιαίτερο τρόπο μπορεί να γίνει ευτυχισμένος» (Φρόυντ),  καθώς εκτός από την ιδιοσυγκρασία διαφέρουν και οι συνθήκες μέσα στις οποίες οι άνθρωποι αναπτύσσονται και λειτουργούν. Έχοντας παραχωρήσει για χάρη της ασφάλειάς  του ένα μέρος της δυνατότητάς του για ευτυχία μέσω της ικανοποίησης των ορμών του, ο πολιτισμένος άνθρωπος καλείται να εκμεταλλευτεί την εναπομείνασα
ικανότητά του για να πετύχει τον υπέρτατο στόχο.

Ο υπέρτατος αυτός στόχος, η ευτυχία, αποτελεί μια έννοια καθημερινή, αλλά δυσνόητη. Δεν επιτρέπει έναν μονοδιάστατο ορισμό, δεν προσφέρεται για πειραματικές διαπιστώσεις. Εντούτοις, είναι ενδιαφέρον να διερευνηθεί κατά πόσο υπάρχουν συγκεκριμένοι, μετρήσιμοι παράγοντες που οδηγούν σε αυτήν και κατά πόσο πρόκειται για μια κατάσταση που υπόκειται σε τεκμηρίωση και ποσοτικοποίηση. Θεωρώντας ως αυθεντική πηγή για τις διαπιστώσεις αυτές τον αβίαστο λόγο των ίδιων των υποκειμένων, θα επιχειρήσουμε μια διαδρομή μέσα από αναπαραστάσεις, βιώματα και σημασίες της ευτυχίας για να προσεγγίσουμε τη βαθύτατα προσωπική εμπειρία της, όπως αποτυπώνεται στον κοινωνικό εαυτό των υποκειμένων. Ελπίδα και επιδίωξή μας είναι να μας δοθεί η δυνατότητα να αγγίξουμε έστω φευγαλέα μια πτυχή της ανθρώπινης κατάστασης που δύσκολα μπορεί κανείς να μοιραστεί με τον Άλλο.

Από τους Αλχημιστές στον Αριστοτέλη

Δεν υπάρχει στη ζωή πιο μεγάλη απόλαυση ούτε πιο μεγάλη ευτυχία

από το να μην έχεις συνείδηση ότι ζεις

Giacomo Leopardi, Η Θεωρία της Ηδονής,

Η ευτυχισμένη ζωή, ως έννοια αλλά και ως βίωμα, δεν θα μπορούσε να αφήσει ασυγκίνητους τους εργάτες του πνεύματος όλων των εποχών και όλων των ρευμάτων. Ακόμη και οι πιο «σκοτεινοί» των φιλοσόφων, σε κατάσταση οι ίδιοι μελαγχολίας έως και κατάθλιψης, πάντοτε θέτουν το ερώτημα για την ευτυχία τού ανθρώπου και αναζητούν την οδό που οδηγεί σε αυτήν. Έφτασαν, μάλιστα, κατά την εποχή της Αναγέννησης να αναζητούν τη φιλοσοφική λίθο, η οποία θα σήμαινε την εξασφάλιση της διαρκούς και αδιάκοπης ευτυχίας μέσω της αιώνιας νεότητας και των απεριόριστων υλικών αγαθών.

Οι αλχημιστές της Αναγέννησης, επομένως, ονειρεύτηκαν να προσφέρουν στον άνθρωπο τις, κατά την άποψή τους, βασικές προϋποθέσεις της καλής ζωής: ευρωστία και πλούτο. Παρέλειψαν, όμως, να συμπεριλάβουν σε αυτές τη θεωρητική όψη της ευδαιμονίας ως διαρκούς και αυτάρκους ενέργειας, όπως την προσδιόρισε ο Αριστοτέλης. Για τον μεγάλο φιλόσοφο της ελληνικής αρχαιότητας «η πιο ωραία και ευχάριστη ζωή» οφείλει να εναρμονίζεται με τον νου, το κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου (Αριστοτέλης). Η ευδαιμονία είναι μια ενέργεια που διαρκεί καθ’ όλη τη ζωή του ανθρώπου και κατατάσσεται μεταξύ των καθαυτών επιθυμητών ενεργειών, αφού δεν στερείται τίποτα και ο άνθρωπος δεν την επιδιώκει έχοντας κατά νου έναν απώτερο σκοπό αλλά την ίδια
την απόκτησή της, η οποία αποτελεί το μεγαλύτερο από τα εξωτερικά καλά.

Για τον Αριστοτέλη η ευδαιμονία συνδέεται με την ύπαρξη ελεύθερου χρόνου, ο οποίος διακρίνεται με σαφήνεια από τον εργάσιμο, καθώς, όπως τονίζει, «εργαζόμαστε για να σχολάσουμε, όπως κάνουμε πόλεμο για να εξασφαλίσουμε ειρήνη» (Αριστοτέλης, ό.π., σελ. 181). Σε αυτό τον χρόνο της περισυλλογής και της ανάπτυξης δραστηριοτήτων που ανταποκρίνονται στις επιθυμίες του κάθε ατόμου συγκαταλέγεται και η επικοινωνία με ευχάριστους φίλους, καθώς μόνο τέτοιου είδους φίλους έχει νόημα να συναναστρέφεται ο ευτυχισμένος άνθρωπος. Όποιος στοχεύει στην ύψιστη ευδαιμονία, τη μακαριότητα, θα πρέπει να προσαρμόσει τη συμπεριφορά του σύμφωνα με τη θεϊκή θέληση και να γνωρίζει ότι θα οδηγηθεί σε αυτήν μόνο μέσω της ανθρώπινης ενέργειας της συναφέστερης προς την ενέργεια του θεού.

Συνεχίζοντας την ανάλυσή του για την ευδαιμονία, ο Αριστοτέλης την ορίζει ως κάποιο είδος θεωρίας, με συνέπεια να μπορεί να καταστεί αυτή αντικείμενο απόλαυσης του θεωρητικού ανθρώπου, χωρίς όμως να παραλείπει μια αναφορά στην αναγκαιότητα των εξωτερικών αγαθών για μια ομαλή διαβίωση. Οι άνθρωποι επιδιώκουν να αποκτήσουν αυτό που τους λείπει, θεωρώντας ότι έτσι θα ολοκληρωθεί η ευτυχία τους, επενδύοντας αυτή την προσμονή με τις ελπίδες τους. Άλλωστε, οι άνθρωποι είναι τα μόνα όντα που ασχολούνται, διερωτώνται, συλλογίζονται για την ευτυχία τους, καθιστώντας αυτό το στοιχείο καταστατικό της συστατικό (Lear).

Η Επικούρεια αταραξία και η ποιότητα ζωής κατά Σενέκα

Την ίδια περίπου εποχή, ο Επίκουρος προτείνει τη δική του εκδοχή για το περιεχόμενο και την απόκτηση της ευτυχίας, ταυτίζοντάς την με την εξασφάλιση της σωματικής υγείας, παράλληλα με εκείνη της ψυχικής ηρεμίας (Επίκουρος). Για τον Επίκουρο ο ορισμός είναι αποφατικός: ευτυχία είναι το να μην πονάμε στο σώμα και το να μην ταρασσόμαστε στην ψυχή, μια θεωρία που θα επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας, μετρώντας πολυπληθείς οπαδούς.

Αυτός ο διπλός στόχος της ευτυχίας επιτυγχάνεται με οδηγό τη φρόνηση, η οποία είναι εκείνη που μας αποκαλύπτει «τις αιτίες για τις οποίες μας αρέσει ή δεν μας αρέσει κάτι και που διώχνει όλες αυτές τις αντιλήψεις από τις οποίες ταλαιπωρείται η ψυχή μας» (Επίκουρος). Το χαρακτηριστικότερο, όμως, στοιχείο της θεωρίας του Επίκουρου είναι εκείνο της αναγνώρισης και της εξύψωσης της ηδονής ως βάσης «κάθε προτίμησης και κάθε αποφυγής», ως κριτηρίου και μέτρου για να εκτιμήσουμε την ευτυχισμένη ζωή.

Το υπέρτατο αγαθό που είναι η ευτυχία, την οποία, σύμφωνα πάλι με τον Επίκουρο, όταν την έχουμε, έχουμε το παν κι όταν δεν την έχουμε κάνουμε το παν για να την αποκτήσουμε, απασχόλησε και τον Σενέκα, ο οποίος ενδιαφερόταν πολύ για την ποιότητα του καθημερινού βίου. Μπορεί η δική του ζωή να τον διέψευσε, εντούτοις πρέσβευε ότι οι μόνοι πραγματικά ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι όσοι αφιερώνονται στο πνεύμα και μόνο τότε ζουν πραγματικά, καθώς με τη μελέτη προσθέτουν στον χρόνο της ζωής τους και εκείνον που έχει προϋπάρξει, ερχόμενοι σε επαφή με τη σοφία των προγενέστερων τους (Σενέκας).

Ο Επίκτητος πάλι, συμπυκνώνει την άποψή του για την ευτυχία σε μια μόνη φράση, υπό τη μορφή συμβουλής: «Μη ζητάς να γίνονται τα πράγματα όπως τα θέλεις εσύ, αλλά να τα δέχεσαι όπως έρχονται και τότε θα είσαι ευτυχισμένος» (Επίκτητος).
Οι μικροί καθημερινοί στόχοι του Giacomo Leopardi

Με τον Επίκτητο πιθανώς να μην συμφωνούσε ο Ιταλός  Giacomo Leopardi (1798-1837 )  – στοχαστής, φιλόσοφος και ποιητής που το έργο του διακρίνεται από βαθιά απαισιοδοξία. Ο Giacomo Leopardi θεωρούσε ότι ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει την ευτυχία ζώντας μια ειρηνική στιγμή, ελπίζοντας, όμως, ταυτόχρονα στην έλευση καλύτερων ημερών. Ο ίδιος εξομολογείται:

Τη θεία αυτή κατάσταση την αισθάνθηκα κατά διαστήματα επί πολλούς μήνες στην ηλικία μεταξύ 16 και 17 ετών, όταν ακριβώς ήμουν απερίσπαστα απασχολημένος με τις σπουδές μου, χωρίς καμιάν άλλην έγνοια, έχοντας την ήρεμη και σταθερή ελπίδα για ένα μέλλον γεμάτο ευχαρίστηση. Όμως αυτό το αίσθημα δεν θα το ξαναδοκιμάσω ποτέ πια, διότι μια παρόμοια ελπίδα, που μόνο αυτή μπορεί να μας ικανοποιήσει στο παρόν, δεν θα μπορούσε να γεννηθεί παρά μόνο σε ένα νέον άνθρωπο της ηλικίας εκείνης ή, τουλάχιστον, τόσο λίγο έμπειρο. (…) Όταν όμως έχουμε γνωρίσει, και χάσει, την ευτυχία, οι ελπίδες δεν μπορούν πια να μας ικανοποιήσουν και η δυστυχία έχει κιόλας εγκατασταθεί στον άνθρωπο.

Για τον Leopardi η ευτυχία πηγάζει από τη ζωηρή φαντασία που δεν αφήνεται να περιοριστεί από τη γνώση ορίων, αλλά τροφοδοτείται από ένα είδος άγνοιας ή παραγνώρισης της πραγματικότητας. Πιστεύει ότι τόσο η ευτυχία όσο και η
δυστυχία υπόκεινται στην κρίση του καθενός και, εντέλει, «ο άνθρωπος είναι τόσο δυστυχισμένος όσο ακριβώς φαντάζεται πως είναι… και το ίδιο ισχύει και για το πόσο ευτυχισμένος είναι». Οι ασχολίες, ακόμη και αν δεν προκαλούν ισχυρές συγκινήσεις, μαζί με την επίτευξη των μικρών καθημερινών μας στόχων είναι τα συστατικά της ευτυχίας, που μας επιτρέπουν να ξεπεράσουμε τη ματαιότητα της ανθρώπινης κατάστασης.

Η απόσταση του χρόνου, θεωρεί ο Leopardi, καθιστά γλυκές τις αναμνήσεις των ευτυχισμένων στιγμών, ισχυρότερα και από την ίδια τη στιγμή της απόλαυσής τους, με την ελπίδα της μελλοντικής επανάληψής τους. Καταλήγει, όμως, στο συμπέρασμα ότι ο σκοπός της ζωής του ανθρώπου, η ευτυχία, δεν υπάρχει, αφού την αναζητά χωρίς ουσιαστικά να γνωρίζει τη φύση της, σε τι δηλαδή συνίσταται.
Ο Νίτσε και η ευτυχία

Ο Νίτσε, στο έργο του Η Χαρούμενη Γνώση (1886) εκτός από τις αναλύσεις του για τη γνώση, την τέχνη, την ηθική και την αλήθεια, αναφέρεται, επίσης, στην έννοια της ευτυχίας ακολουθώντας τη Στωική παράδοση, που θέλει την ευχαρίστηση και την απαρέσκεια άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους με έναν τρόπο που για να γευτεί κανείς την ευχαρίστηση θα πρέπει να είναι προετοιμασμένος να υπομείνει αντίστοιχες ποσότητες δυσαρέσκειας. Πιστεύει ο Νίτσε ότι η ευτυχία είναι εν πολλοίς μια ανθρώπινη κατασκευή, καθώς εξαρτάται από την κρίση των ανθρώπων για τα κίνητρα των πράξεων και των σκέψεων, κρίση που πολύ απέχει από τα πραγματικά κίνητρα.

Υπογραμμίζει, επίσης, τη σημασία της υστεροφημίας και της γνώμης των άλλων στη διαμόρφωση της ευτυχίας μας. Θεωρεί ότι ανεξάρτητα με ό,τι γνωρίζουμε εμείς στο πεδίο των πράξεων ή των σκέψεών μας, όταν κάποια στιγμή αποκαλύπτεται ότι οι άλλοι έχουν διαμορφώσει μια διαφορετική άποψη για εμάς η ευτυχία μας κινδυνεύει με κατάρρευση. Σε αντίθεση με τη θλίψη και την κακοκεφιά που έχουν τη δύναμη να επηρεάσουν μια ολόκληρη κοινωνική οργάνωση, κρίνει πως η ευτυχία «δεν είναι καθόλου μεταδοτική αρρώστια». Εντούτοις, δεν παραλείπει να τονίσει τη σημασία του μοιράσματος της χαράς με τους άλλους, γιατί μόνο έτσι μπορεί κανείς να γίνει «μεγάλος».
Η ποιητική περιγραφή του ευτυχισμένου ανθρώπου που έχει να μας προσφέρει είναι η εξής:

Ο κίνδυνος του πιο ευτυχισμένου – να ‘χεις εκλεπτυσμένες αισθήσεις και λεπτό γούστο· να ‘σαι συνηθισμένος σ’ ό,τι πιο εκλεκτό και εξαίσιο έχει το πνεύμα, σα να ‘ταν αυτό απλώς η πιο σωστή και κατάλληλη τροφή· να χαίρεσαι μια δυνατή, θαρραλέα, παράτολμη ψυχή· να περνάς μέσα από τη ζωή με ήρεμα μάτια και σταθερό βήμα, έτοιμος πάντα για
τις πιο ακραίες καταστάσεις όπως σε μια γιορτή και γεμάτος από τον πόθο για κόσμους και θάλασσες, ανθρώπους και θεούς που δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα· να ακούς κάθε ευδιάθετη μουσική σαν να ‘ταν σημάδι ότι παράτολμοι άνθρωποι, στρατιώτες, ποντοπόροι χαρίζουν στον εαυτό τους εκεί μια βραχύχρονη ανάπαυση και ευχαρίστηση και ξαφνικά, μέσα στη βαθύτατη απόλαυση της στιγμής, νικιούνται από τα κλάματα κι απ’ όλη τη βυσσινιά μελαγχολία του ευτυχισμένου: ποιος δεν θα ‘θελε να ‘ναι όλα αυτά κατοχή του, κατάστασή του!
Της Νίκης Παπασταύρου
via

Η ευτυχία σύμφωνα με τον Μπέρτραντ Ράσσελ

$
0
0


Ο Μπέρτραντ Ράσσελ μάς έχει προσφέρει την πιο εμπεριστατωμένη πιθανότατα φιλοσοφική ανάλυση της έννοιας της ευτυχίας στο έργο του Η Κατάκτηση της Ευτυχίας. Μελετά την έννοια όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο ορισμών και περιεχομένου αλλά και σε επίπεδο καθημερινής πρακτικής, διεισδύοντας στην ανθρώπινη κατάσταση σε εξαιρετική λεπτομέρεια και με θαυμαστή οξυδέρκεια. Κατ’ αρχάς δηλώνει πως, σε αντίθεση με όσα μπορεί να πιστεύουν οι απαισιόδοξοι αυτού του κόσμου, η λογική δεν αποκλείει την ευτυχία, άρα πρόκειται για κατάσταση άξια να την επιδιώξει κανείς με πάθος και χωρίς τον φόβο της ματαιότητας των προσπαθειών του.

Ο Ράσσελ τονίζει ότι υπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις της ευτυχίας που εάν λείψουν μόνο ο εξαιρετικός άνθρωπος μπορεί να εξακολουθήσει να επιδιώκει την ευτυχία του. Τροφή και στέγη, υγεία, έρωτας, εργασία που αποδίδει και η εκτίμηση των σημαντικών άλλων, για κάποιους και η απόκτηση παιδιών, είναι τα θεμέλια μιας ευτυχισμένης ζωής και φυσιολογικά αρκούν για την εκτίμησή της ως τέτοιας.


Ως βάση του οικοδομήματος της ευτυχίας ορίζει την ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου, την καλλιέργεια και την ολοκληρωμένη ικανοποίηση των κλίσεων του. Αυτή επιτυγχάνεται μέσα από την άσκηση των ικανοτήτων του ατόμου και την επιλογή των κατάλληλων δραστηριοτήτων που θα απομακρύνουν και θα καταπολεμήσουν την πλήξη και την ανία. Η εργασία αποτελεί τον κατεξοχήν τομέα της οροθέτησης και επίτευξης στόχων για τον άνθρωπο, το πεδίο όπου μπορεί κανείς να αποδείξει τη συνέπεια που τον διακρίνει στις επιδιώξεις του.

Παράλληλα, η εργασία καθιστά την ανάπαυλα, τον ελεύθερο χρόνο, αξία που εκτιμάται περισσότερο και την απολαμβάνει κανείς με περισσότερη όρεξη και κέφι. Κοινό στοιχείο και στις δύο δραστηριότητες, απαραίτητο για την ικανοποίηση των βαθύτερων αναγκών του ανθρώπου, αποτελεί η δημιουργικότητα, αφού χωρίς αυτήν χάνεται το νόημα της καταβολής κόπου και χρόνου από το άτομο.

Ο έρωτας είναι, κατά τον Ράσσελ, πηγή χαράς και η απουσία του πηγή οδύνης. Κάνει πιο έντονες τις λεπτές απολαύσεις της ζωής και «σπάει το σκληρό κέλυφος του εγώ», με αποτέλεσμα τη συνεργασία και το μοίρασμα, κυρίαρχο στοιχείο ‘επιτυχημένων’ ανθρώπινων σχέσεων. Προϋπόθεση των τελευταίων είναι πάντα η γνησιότητα, η αυθεντικότητα, καθώς και η αυτοεκτίμηση που αντανακλάται στη σχέση. Για να εξασφαλίσει κανείς την ευτυχία των άλλων αλλά και του εαυτού του μέσα σε μια σχέση θα πρέπει να τους αντιμετωπίζει με γενναιοφροσύνη και εγκαρδιότητα και να φροντίζει για τις κοινωνικές του συναναστροφές να επιλέγει άτομα με τα οποία τον συνδέουν κοινά ενδιαφέροντα και συναντά από την πλευρά τους μια έστω ελάχιστη συμφωνία και αποδοχή των απόψεών του.

Τα ενδιαφέροντα αυτά, που αποτελούν εκδήλωση της ανάγκης του ανθρώπου
για δημιουργία, απαιτούν το ενδιαφέρον και την προσήλωσή μας, αφού μόνο
έτσι θα μετατραπούν σε πραγματικές εμπειρίες, διαφορετικά μας είναι περιττά.
«Όσο περισσότερα είναι τα ενδιαφέροντα ενός ανθρώπου, τόσο περισσότερες
δυνατότητες ευτυχίας έχει», πιστεύει ο Ράσσελ «και τόσο λιγότερο βρίσκεται στο
έλεος της μοίρας» αφού μπροστά του ανοίγεται πλήθος επιλογών (Ράσσελ, ό.π.,
σελ. 120).

Καμία δραστηριότητα, όμως, δεν μπορεί να εξασφαλίσει την ευτυχία εάν ο άνθρωπος δεν διαβιεί σε κατάσταση ηρεμίας και δεν είναι σε θέση να ελέγχει τις αρνητικές του σκέψεις. Ούτως ή άλλως, το πέρασμα του χρόνου απαλύνει τις στεναχώριες και από ένα σημείο και ύστερα δεν βασανίζουν πια τον άνθρωπο. Επιπλέον, η συνειδητοποίηση της θέσης του εγώ στο ευρύτερο συμπαντικό πλαίσιο και η συγκέντρωση των σκέψεων σε κάτι υπερβατό μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο στην ανακάλυψη των πραγματικών διαστάσεων των καθημερινών δυσκολιών του, αρκεί να υπερπηδήσει εμπόδια που ο ίδιος θέτει στην ευτυχία του, όπως είναι ο φθόνος για τις επιτυχίες και τις καλοτυχίες των συνανθρώπων του.

Η ευτυχία μοιάζει να λαμβάνει δύο μορφές σε όποιο πλαίσιο και αν τη μελετάμε. Και οι δυο μορφές της συντηρούν ένα δίπολο αντιθετικό. Υπάρχει, εν προκειμένω, η πραγματική και η φανταστική ευτυχία, όπως υπάρχει η ζωώδης και η πνευματική. Η πνευματικότητα που πηγάζει από τη μόρφωση δεν αποτελεί προϋπόθεση της ευτυχίας ούτε επηρεάζει την ένταση ή τη διάρκειά της. Απλώς καθορίζει τις δραστηριότητες μέσω των οποίων οδηγείται κανείς στην απόλαυση και τις διαφοροποιεί από τις μη πνευματικές δραστηριότητες.

Ο άνθρωπος, βέβαια, όπως πιστεύει ο Ράσσελ, δεν θα μπορέσει να βιώσει την ευτυχία αν δεν διακατέχεται από το αίσθημα του μέτρου σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής του. Θα πρέπει να μην υπερτιμά τις δυνάμεις του και να είναι πρόθυμος να στερηθεί κάποια από τα πράγματα που επιθυμεί. Και όχι μόνο αυτό, αλλά θα πρέπει να εκπαιδευτεί στο να υπομένει την πλήξη που είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να μάθει να εκτιμά την ευτυχία του.

Η ουσία της ανθρώπινης ευτυχίας είναι κατά βάση απλή, όμως οι κοινωνικές επιταγές διαμορφώνουν ένα ασφυκτικό πλαίσιο που εμποδίζει την κατάκτησή της.

«Ο πολιτισμός έχει ξεστρατίσει», πιστεύει ο Ράσσελ, και ασπάζεται τη φροϋδική
θεώρηση του πολιτισμού ως ‘πηγής δυστυχίας’. Η ‘πολιτισμένη’ κοινωνία επιβάλλει περιορισμούς στην ανθρώπινη ελευθερία και τις παρορμήσεις, με αποτέλεσμα να οδηγείται το άτομο στην κόπωση και την πλήξη, από την υποταγή στον καταναγκασμό της εργασίας και τη δυσκολία αυθόρμητης εκδήλωσης των συναισθημάτων του. Ο κοινωνικός περίγυρος αποτελεί έναν αυστηρό κριτή των πράξεων ή των παραλείψεων μας, οι οποίες, αν δεν εμπίπτουν στον επικρατούντα κώδικα συμπεριφοράς, οδηγούν το άτομο στην απομόνωση και του στερούν την κοινωνική αποδοχή και καταξίωση την οποία επιδιώκει.

Η ευτυχία, επομένως, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση, σπάνια την απολαμβάνει κανείς χωρίς κόπο και προσπάθεια. Ο Ράσσελ χρησιμοποιεί τον όρο ‘κατάκτηση’, καθώς χρειάζεται να συντονίσει κανείς τις προσπάθειές του προς την κατεύθυνση της αποφυγής της δυστυχίας που πιθανότατα θα συναντήσει στην πορεία του. Αρκεί να είναι υγιής, να έχει εξασφαλίσει την επιβίωσή του και να έχει απλά γούστα, να μην έχει δηλαδή παράλογες απαιτήσεις από τη ζωή. Αποκαλύπτοντας στον αναγνώστη του το μυστικό της ευτυχίας, ο Ράσσελ υπογραμμίζει δύο παραμέτρους: το εύρος των ενδιαφερόντων και την όσο το δυνατόν θετικότερη και φιλικότερη αντιμετώπιση πραγμάτων και προσώπων, για να καταλήξει:

Ευτυχισμένος είναι εκείνος που δεν υποφέρει από καμιά από τις ελλείψεις ενότητας, που η προσωπικότητά του δεν είναι διχασμένη ούτε βρίσκεται σε σύγκρουση με τον κόσμο. Ένας τέτοιος άνθρωπος νιώθει πως είναι πολίτης του κόσμου και απολαμβάνει ελεύθερα το θέαμα που του προσφέρει και τις χαρές που του παρέχει, χωρίς να τον ταράζει η σκέψη του θανάτου, γιατί νιώθει πως πραγματικά δεν είναι κάτι το χωριστό από αυτούς που θα ‘ρθουν ύστερα από αυτόν. Και ακριβώς μέσα σ’ αυτή τη βαθιά και ενστικτώδη ένωση με το ρεύμα της ζωής θα βρούμε τις πιο μεγάλες χαρές.
Της Νίκης Παπασταύρου
via

Ο μεγάλος φιλόσοφος της επιστήμης: Καρλ Πόπερ

$
0
0




Popper

Ο Αυστριακός φιλόσοφος Πόπερ (1902 – 1994) καταγόταν από εβραϊκή οικογένεια ευρείας μόρφωσης και κοινωνικής δραστηριότητας. Στην οικογένειά του υπήρχε μουσική παράδοση και ο ίδιος καλλιεργούσε τη μουσική. Ενάντια στην απαισιοδοξία που ακολούθησε την κατάρρευση της αυστρο-ουγγρικής αυτοκρατορίας και για να διαφοροποιήσει τον εαυτό του από τους αλαζονικούς διανοούμενους της εποχής, αποφάσισε ο Πόπερ να γίνει εργάτης και να μάθει χειρονακτικό επάγγελμα. Έτσι, παράλληλα με τις σπουδές τού εκπαιδευτικού θετικών επιστημών, έγινε και μαραγκός. Στη συνέχεια δίδαξε σε Γυμνάσια της Βιέννης Μαθηματικά και Φυσική.

Ο Πόπερ έγραψε ότι  τη ζωή του χάραξαν τρεις εμπειρίες, οι οποίες τον οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει κάποια οριστική και αμετάβλητη αλήθεια και ότι ο δογματισμός πρέπει να απορρίπτεται. Οι εμπειρίες αυτές ήταν:

  • Ο θάνατος περίπου 20 νεαρών εργατών και ο βαρύς τραυματισμός άλλων 70 το 1919 κατά τις οδομαχίες στη Βιέννη για την απελευθέρωση εργατών που είχαν συλληφθεί σε διαδηλώσεις και ήταν κρατούμενοι σε ένα αστυνομικό τμήμα,
  • η «Θεωρία της Σχετικότητας» του Αϊνστάιν και
  • η συνάντησή του με τον ‘Αλφρεντ ‘Αντλερ.

Οι φιλοσοφικές και επιστημονικές ανησυχίες του Πόπερ και οι πνευματικές του ικανότητες δεν του επέτρεψαν να επαναπαυτεί στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού και τον οδήγησαν σε συμπληρωματικές σπουδές και μελέτες, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί σ’ έναν από τους σημαντικότερους θεωρητικούς της γνωσιολογίας και της κοινωνιολογίας του 20ούαιώνα, με έργο που καλύπτει τη φιλοσοφία των επιστημών, τη λογική, τη φιλοσοφία των μαθηματικών, της φυσικής και της βιολογίας, τη φιλοσοφία του νου, την πολιτική και την κοινωνική φιλοσοφία, τη φιλοσοφία της τέχνης, την ηθική φιλοσοφία και τη φιλοσοφία του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Την δεκαετία του 1930 ο Πόπερ ταξίδευσε στην Αγγλία, όπου συναντήθηκε με τους Schroedinger, Russell, Hayek και Gombrich, με τους οποίους είχε σημαντικές συζητήσεις για τη σύγχρονη φυσική της εποχής. Επισκέφτηκε, επίσης, την Κοπεγχάγη όπου γνώρισε τον Niels Bohr και εντυπωσιάστηκε από το επίπεδο ανάπτυξης της κβαντικής φυσικής στον κύκλο του, αν και ο ίδιος ο Πόπερ υποστήριζε μια διαφορετική εκδοχή αυτού του επιστημονικού τομέα.

Το έτος 1937  όμως ο Πόπερ κατέφυγε στο εξωτερικό, αρχικά στη Νέα Ζηλανδία, για να αποφύγει τις μεγάλες διώξεις των Εβραίων που ετοίμαζε το ναζιστικό κόμμα στην ενοποιημένη πλέον Γερμανία-Αυστρία. Από το 1946 μέχρι το θάνατό του ζούσε ο Πόπερ στην Αγγλία, όπου δίδασκε ως καθηγητής στο «London School of Economics and Political Sciences».

Η ανοικτήκαι κλειστή κοινωνία κατά τον Popper

Ο Πόπερ εισήγαγε και καθιέρωσε με το βιβλίο του «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της», το οποίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1945 και επανεκδόθηκε συμπληρωμένο το 1952, τις έννοιες της ανοικτήςκαι κλειστής κοινωνίας.Ως το αρχέτυπο της «κλειστής κοινωνίας», κατά τον Πόπερ, ορίζεται η κοινότητα του γένους ή της φυλής, στην οποία τα πάντα ρυθμίζονται από τη θρησκεία, τις μαγικοθρησκευτικές απαγορεύσεις και όπου η εξουσία και η γενικότερη κοινωνική ζωή λειτουργεί με τέτοιους όρους, ώστε δεν υπάρχει η δυνατότητα ανάληψης πρωτοβουλιών από τα άτομα. Η κοινότητα-κοινωνία δηλαδή, λειτουργεί σχεδόν σαν βιολογικός οργανισμός, στον οποίο τα άτομα παίζουν το ρόλο των σωματικών μελών, όπου τα πάντα παραμένουν ομοιόμορφα, σταθερά και αναλλοίωτα και όπου δεν υπάρχει ούτε ατομική ελευθερία, ούτε δημιουργικότητα, ούτε δυνατότητα εξέλιξης προς ανώτερες κοινωνικές μορφές.

Δηλαδή, στο βιβλίο “Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της”  ο κριτικός ορθολογισμός του Πόπερ επεκτείνεται όχι μόνο στα επιστημονικά μέχρι τότε πεδία, αλλά και στα κοινωνικά πράγματα. Σύμφωνα με τον Γερμανό φιλόσοφο Χανς Άλμπερτ «η “Ανοιχτή κοινωνία”, σχετίζεται με τη “Λογική της επιστημονικής ανακάλυψης”, καθώς η κριτική διάθεση απέναντι στην επιστήμη επεκτείνεται σε ολόκληρη την κοινωνία. Μια ανοιχτή κοινωνία είναι μια κοινωνία στην οποία είναι δυνατή η κριτική σε σχέση όχι μόνο με τους επιστημονικούς ισχυρισμούς αλλά και με τις πολιτικές προτάσεις. (…) Η ίδια η επιστήμη αντιπροσωπεύει ένα μοντέλο ανοιχτής κοινωνίας. Η θεωρία της επιστήμης βρίσκεται αναμφίβολα στο βάθος της ανοιχτής κοινωνίας» (συνέντευξη στο περιοδικό «Reset»).

Ο μεγαλύτερος εχθρός μιας ανοιχτής κοινωνίας είναι οι μεταφυσικές προτάσεις, εκείνες που δεν μπορούν να κριθούν από την πραγματικότητα. Αν αυτές, μάλιστα, γίνουν πλειοψηφικές τότε οδηγούμαστε στον ολοκληρωτισμό. Δεν υπάρχει επιχείρημα ανατροπής τους. Και ο δρόμος προς τη δουλεία έχει πάρει ιστορικά πολλές μορφές, αλλά πάντα είχε ένα αποτέλεσμα.

Η κλειστή κοινωνία – Σπάρτη, απολυταρχικά σοβιετικού τύπου καθεστώτα, Πλάτων, Hegel

Η «κλειστή» αυτή κοινωνία είναι από τη φύση της συντηρητική-αντιδραστική και η άσκηση της εξουσίας σε αυτήν είναι προσανατολισμένη ακριβώς στην κατάπνιξη οποιασδήποτε διάθεσης για αλλαγή. Η «κλειστή κοινωνία» ανατράπηκε δύο φορές στην ιστορία:στην ελληνική κλασική Αρχαιότητα, στην πόλη-κράτος της Αθήνας του 5ουαιώνα π. Χ. και στους νεότερους χρόνους, μετά την Αναγέννηση, με την ανάπτυξη των ελεύθερων κοινωνικών σχέσεων, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας. Και στις δύο ιστορικές περιπτώσεις, σημαντικό ρόλο για την εμφάνιση της νέας «ανοιχτής κοινωνίας» έπαιξε η ανάπτυξη του εμπορίου και της επικοινωνίας ανάμεσα στους λαούς, των τεχνικών εφευρέσεων και της επιστήμης, της κοσμικής (=μη θρησκευτικής) σκέψης και της πολιτικής.

Εξ αντιδιαστολής, ως «ανοιχτή» νοείται η κοινωνία, στο πλαίσιο της οποίας τα άτομα δικαιούνται και συχνά είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν προσωπικές αποφάσεις για όλα τα ζητήματα. Η εμφάνιση της «ανοιχτής κοινωνίας», κατά τον Πόπερ, αποτελεί μια τεράστια επανάσταση στον τρόπο δόμησης της κοινωνικής ζωής και δραστηριότητας, η οποία βέβαια συναντά την αντίδραση των «κλειστών κοινωνιών» που προϋπάρχουν και στηρίζονται από δύο κατηγορίες ανθρώπων, ανασφαλείς και ιδιοτελείς.

Έτσι η εμφάνιση της ανοιχτής κοινωνίας της κλασικής αρχαίας Αθήνας προκάλεσε την αντίδραση των κλειστών (ολιγαρχικών) κοινωνιών της ελληνικής Αρχαιότητας, επικεφαλής των οποίων τέθηκε η Σπάρτη. Σύμφωνα με τον Πόπερ η πολιτική της Σπάρτης βασιζόταν στις ακόλουθες αρχές, οι οποίες χαρακτηρίζουν και όλες τις κλειστές κοινωνίες:

  1. Υπεράσπιση της εσωτερικής οργάνωσης της κοινωνίας και αποφυγή κάθε είδους εξωτερικών επιδράσεων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη χαλάρωση των αυστηρών μαγικοθρησκευτικών κοινοτικών ταμπού, με βάση τα οποία ήταν δομημένη.
  2. Αντιανθρωπισμός (αντιουμανισμός), δηλαδή προστασία/διαφύλαξη της κοινότητας από κάθε είδους εξισωτικές, δημοκρατικές και άλλες ιδεολογίες ατομικής προόδου.
  3. Αυτάρκεια του κράτους, δηλαδή ανεξαρτησία από το εμπόριο και τις ανταλλαγές.
  4. Αντιοικουμενισμός, δηλαδή διατήρηση της διαφοράς μεταξύ της «δικής μας» φυλής και όλων των υπολοίπων, καθώς και αποφυγή της επιμιξίας με τις υποταγμένες (κατώτερες) φυλές.
  5. Κυριαρχία και υποδούλωση γειτονικών κοινοτήτων, κρατών και λαών.
  6. Αποφυγή υπερβολικής επέκτασης του κράτους, ώστε να μη χάνει τον ενιαίο χαρακτήρα του.

Ο Πόπερ συμπληρώνει ότι οι προαναφερόμενες έξι αρχές, στις οποίες βασιζόταν η πολιτική της αρχαίας Σπάρτης είναι και οι αρχές της πολιτικής των σύγχρονων «κλειστών» κοινωνιών του 20ούαιώνα, έχοντας υπόψη του κυρίως τις λεγόμενες, μέχρι τα τέλη της δεκαετία του 1980, «σοσιαλιστικές κοινωνίες», του τέως σοβιετικού πολιτικού μπλοκ. Σήμερα γνωρίζουμε ότι, όποτε τα μετα-σπαρτιατικά κράτη, κυρίως οι αυτοκρατορίες (μακεδονική, ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική κλπ.) παρέβησαν αυτούς τους κανόνες σε σημαντικό βαθμό, υπέστησαν διαλυτικές επιρροές.

Αλλά και στη σημερινή εποχή, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η σοβιετική «κλειστή κοινωνία» απέτυχε τελικά, επειδή έγινε επεκτατική. Το σοβιετικό καθεστώς «επιθυμούσε» ή «αισθανόταν υποχρεωμένο» να επεκταθεί, αναιρώντας τις δυτικές «ανοιχτές κοινωνίες» που συνιστούσαν απειλή γι’ αυτό. Αυτή η αναγκαιότητα για επέκταση προέκυπτε, γιατί οι τεχνολογικές εξελίξεις δεν επέτρεπαν πλέον την τήρηση των όρων για «αποφυγή εξωτερικών επιδράσεων» και για «αυτάρκεια του κράτους».

Ο Πόπερ τοποθετεί τους Πλάτωνα (και λιγότερο τον Αριστοτέλη), Hegel και Marx, ως διανοούμενους που προώθησαν ολοκληρωτικά πολιτικά συστήματα, τις «κλειστές κοινωνίες» που προαναφέρθηκαν. Οι κοινωνίες, γράφει ο Πόπερ, αναφερόμενος σε όλους τους «σχεδιαστές» κοινωνικών μοντέλων, δεν καταστρώνονται στο γραφείο, αλλά δημιουργούνται στην πράξη. Εξελίσσονται δε, αν δεν τους επιβληθεί δια της βίας κάποιο μοντέλο, μέσα από διαρκείς, πλουραλιστικές διεργασίες, με βελτιώσεις και διορθώσεις σφαλμάτων.

Ειδικότερα για τον Πλάτωνα, γράφει ο Πόπερ, ότι με τα ύστερα έργα του, «Πολιτεία» και «Νόμοι», επεξεργάζεται και προπαγανδίζει το θεμελιώδες μοντέλο του ολοκληρωτικού κράτους. Ο Πλάτων διαδίδει επίσης τη «θεωρία της παρακμής», η οποία υιοθετήθηκε κατά καιρούς και μέχρι των ημερών μας από όλα τα αυταρχικά καθεστώτα, με αναφορές στο διάσημο εμπνευστή της. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, αρχικά λειτουργούσε μια καλή και αποδοτική κοινωνία των πρωτογόνων ανθρώπων με σταθερά ήθη και έθιμα, αλλά στην πορεία προέκυψε άνοιγμα προς νέα ήθη, μια φιλελευθεροποίηση και απελευθέρωση, η οποία οδήγησε στην παρακμή ή ό,τι αντιλαμβάνεται ο Πλάτων ως «παρακμή»!

Η απόρριψη της αττικής δημοκρατίας από τον Πλάτωνα, αλλά αργότερα και από τον Αριστοτέλη, και η προτίμησή του σε ένα αυταρχικό καθεστώς που θα στηρίζεται σε «βασιλιάδες-φιλοσόφους», αναδεικνύουν τον εμπνευστή αυτών των ιδεών ως τον πρώτο συνειδητό υποστηρικτή και προπαγανδιστή δικτατορικών καθεστώτων. Έτσι, προδίδει ο Πλάτων το δάσκαλό του Σωκράτη, ο οποίος δεν θα γινόταν αποδεκτός στην πλατωνική «ιδανική πολιτεία».

Για τον Hegel έχει ο Πόπερ μόνο χλευαστικά σχόλια και τον αποκαλεί πρωτίστως «απατεώνα» και κατά δεύτερο λόγο «απολογητή της κρατικής εξουσίας». Η κατηγορία της απάτης κατά του Hegel, στοιχειοθετείται κατά τον Πόπερ με τις «διαλεκτικές μεθόδους» της εγελιανής φιλοσοφίας. Αυτές οι μέθοδοι έχουν διατυπωθεί, στο βαθμό που μπορούν να γίνουν κατανοητές, με σκοπό να αναιρέσουν τους κανόνες της λογικής και να αγιογραφήσουν την αυταρχική Πρωσία ως υλοποίηση της ελευθερίας. Ο Hegel ήταν, κατά την αντίληψη του Πόπερ, ένας επίσημος «κρατικός φιλόσοφος», ο οποίος επέλεγε να γράφει ορισμένα θέματά του επί τούτου ακατανόητα, ώστε να μην είναι δυνατή η άσκηση κριτικής από άλλους διανοούμενους.

Αυτές οι τεχνικές της επιτηδευμένης συγγραφής ώστε να προκύπτουν κατά το δυνατόν δυσνόητα κείμενα, μια διαδεδομένη τεχνική σε κύκλους των φιλοσοφικών και φιλολογικών επιστημών, φαίνεται να εκνεύριζε τον Πόπερ.

Δημοσίευσε μάλιστα και μια «συνταγή», πώς να κολακέψει ένας συγγραφέας τους αναγνώστες του: «Γράφεις δυσνόητες, στομφώδεις εκφράσεις και σταδιακά προσθέτεις τετριμμένες, καθημερινές κουβέντες. Έτσι χαίρεται ο ανίδεος αναγνώστης που βρίσκει σε υψηλά κείμενα ιδέες, τις οποίες σκέφτηκε και ο ίδιος…». Στη δεκαετία του 1960 «μετέφρασε» ο Πόπερ κείμενα των γνωστών κοινωνιολόγων της εποχής Adorno και Habermas σε κατανοητά γερμανικά. Όπως έγραψαν σε κόσμιο ύφος σχολιαστές εκείνης της εποχής, τα κείμενα αυτά αποδείχθηκε ότι είχαν «μειωμένο πληροφοριακό περιεχόμενο» δηλαδή, σε απλή γλώσσα, δεν «έλεγαν» περίπου τίποτα.

Αν και για τον Μαρξ έχει ο Πόπερ πιο ήπια σχόλια και τον αναγνωρίζει ως σημαντικό οικονομολόγο και κοινωνιολόγο του 19ουαιώνα, τον κατακρίνει για την υιοθέτηση των εγελιανών διαλεκτικών και ιστορικιστικών μεθόδων, οι οποίες οδηγούν σε ένα κατασκεύασμα «κλειστής κοινωνίας». Θεωρεί ότι η μαρξιστική θεωρία για τον καπιταλισμό αποδείχθηκε λανθασμένη, σημειώνει όμως την οξυδέρκεια του Μαρξ να έχει προβλέψει και μη επαναστατικές διαδρομές για την επίτευξη του κομμουνιστικού οράματος. Επίσης, αναγνωρίζει στον Μαρξ ότι ασχολήθηκε με τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα της εποχής του, όχι ως απόμακρος διανοούμενος, αλλά με προσωπική συμπάθεια για τη διαβίωση των εξαθλιωμένων ανθρώπων της εργασίας.

Κριτικός Ορθολογισμός

Ο Πόπερ υπήρξε επίσης ένας σημαντικός επιστήμονας στον τομέα της Επιστημολογίας, με σημαντική συμβολή στην αντίστοιχη μεθοδολογία, ιδιαίτερα στον τομέα των προβλημάτων λογικής της επιστήμης και της επιστημονικής ανακάλυψης. Καθιέρωσε την έννοια του «κριτικού ορθολογισμού» που είναι ο διαφωτισμός της εποχής μας. Θεωρεί βέβαια ότι η ορθολογική τοποθέτησηδεν αποδεικνύεται ορθολογικά ως σωστή, αλλά στηρίζεται στη ανορθολογική πίστη της λογικής. Όλα αυτά που κάνουν τη ζωή ευχάριστη έχουν σχέση με συναισθήματα, παρόλα αυτά δεν θα έπρεπε σε καμιά περίπτωση να απουσιάζει ο ορθολογισμός από την καθημερινή ζωή μας.

Επίσης προβληματίστηκε ο Πόπερ για τη μεθοδολογία συναγωγής συμπερασμάτων στην επιστήμη. Η εμπειρική θεωρία της επιστήμης στηρίζεται στην άποψη ότι οι μεταφυσικοί ισχυρισμοί είναι άνευ νοήματος, γιατί δεν επιδέχονται ούτε επαλήθευση ούτε διάψευση. Συνεπώς, πρέπει να είμαστε σε θέση να αποδείξουμε την αλήθεια των επιστημονικών διαπιστώσεων με βάση εμπειρικές παρατηρήσεις, εκτός αν πρόκειται για αποκλειστικά λογικές ή μαθηματικές αλήθειες.

Σ’ αυτήν ακριβώς την αρχή της επαληθευσισμότητας άσκησε κριτική ο Πόπερ και διατύπωσε στη θέση της την αρχή της διαψευσιμότητας: Με την παρατήρηση και την αέναη επαλήθευση μιας διαπίστωσης που επιβεβαιώνει ότι, π.χ. όλοι οι κόρακες είναι μαύροι, δεν αυξάνεται η γνώση, αφού τίποτα δεν αποκλείει να παρουσιαστεί μελλοντικά ένας άσπρος κόρακας. Από μεμονωμένες παρατηρήσεις δεν είναι δυνατόν να προκύψει με γενίκευση (επαγωγικά) ένα βέβαιο συμπέρασμα. Επίσης δεν είναι δυνατόν να υποστηριχτεί μια θεωρία σε πιθανολογική βάση, π.χ. ότι όλοι οι κόρακες είναι με πιθανότητα x% μαύροι.

Κατά τον Πόπερ, κριτήριο για το βαθμό επιστημονικότητας μιας θεωρίας είναι η δυνατότητά της να διαψευστεί. Η επιστημονική πρόοδος στηρίζεται στη διάψευση κάποιων θεωριών. Σε μια εξελικτική διεργασία επιλογής επικρατούν εκείνες οι θεωρίες, οι οποίες δεν έχουν διαψευστεί και είναι εγγύτερα στην αλήθεια. Απόλυτη βεβαιότητα για τη γνώση δεν υπάρχει και κάθε γνώση είναι προσωρινή, αλλιώς πρόκειται για πίστη. Κάθε επιστημονική θεωρία πρέπει να επαναδιατυπωθεί, μέχρι να είναι συμβατή με την αρχή της διαψευσιμότητας.

Παρά τη λογική της δύναμη, η θεωρία του Πόπερ δεν φαίνεται να συμπίπτει με αυτό που έχουν την εντύπωση ότι κάνουν οι ίδιοι οι επιστήμονες, τουλάχιστον οι ασχολούμενοι με τις φυσικές επιστήμες. Οι ίδιοι θεωρούν ότι μια θεωρία τους «ισχύει» και «επαληθεύεται», έστω και μέχρις αποδείξεως του εναντίον. Και τελικά, αντιμετωπίζεται το ζήτημα σε ωφελιμιστική βάση, εφόσον η επιστήμη, έστω και χωρίς επιστημολογική τεκμηρίωση, οδηγεί σε βελτιώσεις (υγεία, μεταφορές, επικοινωνίες κ.ά.), οπότε γίνεται αποδεκτή ως ορθή, αφενός επειδή προέρχεται από επιστήμονες που έχουν τίτλους σπουδών και δουλεύουν μέσα σε πανεπιστημιακά εργαστήρια και ερευνητικά κέντρα κι αφετέρ, άρα εγγυώνται μια «ποιότητα», και αφετέρου επειδή αξιοποιούνται τα αποτελέσματα αυτών των εργασιών από όλους, χωρίς επιστημολογικούς προβληματισμούς.

Αυτή η αντίληψη δεν διαφέρει φυσικά από εκείνη που προβάλλει κάθε θρησκευτικό ιερατείο για το ρόλο του και κάθε ομάδα αστρολόγων για τις προβλέψεις του μέλλοντος – μόνο που, βέβαια, με τη θρησκεία και την αστρολογία δεν βελτιώθηκε τίποτα στη ζωή των ανθρώπων. Η επιστημολογία (και όχι η επιστήμη) είναι, όμως, ουδέτερη και διατείνεται ότι τίποτα δεν μας βεβαιώνει ότι μελλοντικά δεν θα ανατραπούν οι μέχρι σήμερα γνώσεις, π.χ. να εμφανιστεί ένας άσπρος κόρακας, και δεν θα επαληθευτούν οι υποσχέσεις των θρησκευτικών ιερατείων ή οι προβλέψεις του μέλλοντος από τους αστρολόγους.

Ο φιλόσοφος Καρλ Πόπερ πρότεινε έναν απλό τρόπο για να ξεχωρίζουμε την επιστήμη από τη μεταφυσική. Στο βιβλίο του «Η λογική της επιστημονικής ανακάλυψης» εισάγει την έννοια της «διαψευσιμότητας». Για να είναι μια θεωρία επιστημονική πρέπει και να μπορεί να διαψευσθεί. Αλλιώς είναι μεταφυσική.

Για παράδειγμα, η θεωρία της εξέλιξης του Κάρολου Δαρβίνου είναι επιστημονική διότι εμπεριέχει τα εργαλεία διάψευσής της. Όταν ρωτήθηκε ο Βρετανός γενετιστής J.B.S. Haldane τι είδους αποδείξεις θα μπορούσαν να αντικρούσουν την εξέλιξη, απάντησε απλά: «Απολιθώματα κουνελιών την προκάμβρια περίοδο».

Η θεωρία της δημιουργίας δεν είναι επιστημονική διότι τα πάντα «είναι θέλημα Θεού». Το γεγονός ότι δεν υπάρχουν δεινόσαυροι σήμερα είναι θέλημα Θεού. Το γεγονός ότι υπάρχουν χελώνες, οι οποίες είναι απαράλλαχτες από την εποχή των δεινοσαύρων είναι επίσης θέλημα Θεού. Όταν τα πάντα είναι θέλημα Θεού, αυτό το θέλημα δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.

Ο Πόπερ δεν κάνει διάκριση στις αναλύσεις του μεταξύ φύσης και κοινωνίας, κατανοεί τις κοινωνικές διαδικασίες όπως τις φυσικές. Θεωρεί ότι δεν υπάρχει, ούτε στη φύση ούτε στην κοινωνία κάποιος μοιραίος ντετερμινισμόςκαι υποστηρίζει ότι η γνώση υπάρχει μόνο στη μορφή της υπόθεσης, της εικασίας, οπότε ο άνθρωπος δεν μπορεί να ανακαλύψει τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης.

Με βάση αυτή την ιδέα, η οποία ενισχύθηκε στην αντίληψη του Πόπερ από τα πορίσματα της Κβαντομηχανικής, κάθε θεωρία που διατείνεται ότι μπορεί να αποκαλύψει τις νομοτέλειες που διέπουν την ανάπτυξη της κοινωνίας, είναι «προφητισμός», μια θρησκευτική απόπειρα για πρόβλεψη του μέλλοντος.αυτές οι προβλέψεις γίνονται κατά προτίμηση με τρόπο που να ικανοποιούν τις κοινωνικοψυχολογικές ανάγκες του σήμερα. Πρόκειται δηλαδή για μια ανορθολογική προσπάθεια, ένα βλαβερό όνειρο που αποπροσανατολίζει από τα τρέχοντα προβλήματα και μεταφέρει τη λύση τους στο εγγύς ή το απώτερο μέλλον – ο επουράνιος παράδεισος των θρησκειών σε «επίγεια» εκδοχή. Έτσι, ο μαρξισμός ταυτίζεται, ως «προφήτης» μια αταξικής, δίκαιης κοινωνίας, με τη μεταφυσική μοιρολατρεία.

Οι επιστημολογικές απόψεις του Πόπερ βρέθηκαν αντιμέτωπες, με διαφορετική επιχειρηματολογία, με τις σχετικιστικέςθέσεις του Thomas Kuhn και του Paul Feyerabend. Ο τελευταίος αμφέβαλε μάλιστα για τη σκοπιμότητα και τη αξία της επιστημολογίας γενικότερα. Ο Imre Lakatos διατύπωσε μια ανανεωμένη αντίληψη για της θεωρία της διαψευσιμότητας του Πόπερ, λαμβάνοντας υπόψη την κριτική του Kuhn.

Ο ίδιος ο Πόπερ δεν ήθελε να θεωρείται φιλόσοφος, γιατί πίστευε ότι με πρόσχημα τη φιλοσοφία έγιναν τόσες παραπλανήσεις, ώστε θα έπρεπε να ντρέπεται κανείς … Ήταν ένας δύσκολος άνθρωπος και, όπως λένε οι παλιοί συνεργάτες του, στις συζητήσεις ήταν ένας σφοδρός αντίπαλος. Αν και πεπεισμένος για την αξία του ορθολογισμού και την ανεκτινότητας, ήταν συχνά εκ προοιμίου βέβαιος ότι τα επιχειρήματά του ήταν τέτοια, ώστε ο συνομιλητής έπρεπε υποχρεωτικά να τα δεχθεί. Όταν συζητητές του ακόμη και μαθητές του εξέφραζαν διαφορετική άποψη, ο Πόπερ οργιζόταν αλλά μετά ζητούσε συγνώμη για την οργή του. Σοβαρά ελαττώματα μεγάλων διανοητών…
κύρια πηγή άρθρου: http://sfrang.com/
via

Το κοσμολογικό μοντέλο του Αριστοτέλη: από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα

$
0
0




ΑριστοτέληςΟι αρχαίοι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που αποδύθηκαν σε σοβαρή κριτική έρευνα του κόσμου που μας περιβάλει. Προσπαθούσαν να ερμηνεύσουν τα φυσικά φαινόμενα με τη λογική και σπάνια επιχειρούσαν να κάνουν πειράματα, ώστε να επιβεβαιώσουν τις υποθέσεις τους. Κύριο μέλημά τους ήταν η στοιχειοθέτηση μιας θεωρίας, η οποία δε θα ερχόταν σε αντίθεση με τα δεδομένα που τους αποκάλυπταν οι αισθήσεις τους. Αυτή η λογικοφανής εμμονή τους έμεινε γνωστή με τη φράση «σώζειν τα φαινόμενα».

Οι θεωρίες του

Ο Αριστοτέλης παρουσιάζοντας τη θεωρία για την εξήγηση των επίγειων και των ουράνιων φαινομένων διακήρυξε πως το σύμπαν ήταν μια σφαίρα χωρισμένη σε δύο κόσμους• τον υποσελήνιο και τον υπερσελήνιο κόσμο. Ο υποσελήνιος κόσμος ήταν ένα σκηνικό γέννησης, φθοράς και αστάθειας και συγκροτούνταν από τέσσερα στοιχεία• τη γη, το νερό, τον αέρα και τη φωτιά.


Ο Αριστοτέλης απομακρύνθηκε από το Πλατωνικό μοντέλο του υλικού και του αισθητικού κόσμου και υποστήριξε ότι κάθε αντικείμενο έχει μια αυτόνομη ύπαρξη στον πραγματικό κόσμο. Όλες οι ιδιότητες ανήκουν πάντα σε ένα υποκείμενο και δεν μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα. Κάθε αντικείμενο συνιστάται από ύλη και μορφή. Όταν αλλάζει ένα αντικείμενο η μορφή του μεταβάλλεται ενώ η ύλη του παραμένει σταθερή.

Στην αιτιοκρατία που ανέπτυξε ο Αριστοτέλης ως θεωρία για την μεταβολή, ο κόσμος είναι ένα οργανωμένο σύνολο όπου κάθε πράγμα έχει σκοπό και μεταβάλλεται προς αυτό που καθορίζει η φύση του. Για να εξηγήσει την κίνηση διατύπωσε ένα αξίωμα σύμφωνα με το οποίο το κινούν είναι πάντα διακριτά ξεχωριστό από το κινούμενο αν και όχι απαραιτήτως φυσικά χωρισμένα. Επίσης διέκρινε την κίνηση σε φυσική και βίαιη ή εξαναγκασμένη. Περιγράφοντας μαθηματικά την έννοια της ταχύτητας, κατέληξε ότι η κίνηση στο κενό είναι αδύνατη συνεπώς δεν μπορεί να υπάρχει κενό.

Τα τέσσερα στοιχεία είχαν ξεχωριστές ιδιότητες και διαχωρίζονταν σε βαριά και ελαφριά. Η γη και το νερό ήταν βαριά και είχαν την τάση να κινούνται προς το κέντρο της γης. Αντίθετα, ο αέρας και η φωτιά ήταν ελαφριά και είχαν την τάση να κινούνται προς τα όρια της υπερσελήνιας περιοχής. Με αυτόν τον τρόπο ο Αριστοτέλης προσπάθησε να εξηγήσει το φαινόμενο της πτώσης των αντικειμένων, διακηρύσσοντας πως αυτή ήταν η φυσική τους κίνηση.

Ο Αριστοτέλης διαχώριζε τη φυσική κίνηση από τη βίαιη κίνηση. Για την πραγματοποίηση μιας βίαιης κίνησης πίστευε πως υπεύθυνο ήταν κάποιο εξωτερικό κινούν. Το αρχικό κινούν δεν έθετε μόνο το αντικείμενο σε κίνηση, αλλά μετέδιδε την ιδιότητα της πρόκλησης κίνησης και στον αέρα που περιέβαλε το αντικείμενο. Με αυτόν τον τρόπο εξηγούσε φαινόμενα όπως π.χ. την πορεία μιας πέτρας όταν την πετούσε κάποιος άνθρωπος.

Κοσμολογικό μοντέλο

Σε αντίθεση με τον υποσελήνιο κόσμο, ο ουράνιος κόσμος συγκροτούνταν από ένα αναλλοίωτο στοιχείο• τον αιθέρα. Τα ουράνια σώματα δεν υπόκειντο σε οποιαδήποτε αλλαγή εκτός του ότι κινούνταν με ομοιόμορφη κυκλική κίνηση γύρω από τη γη.

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν παρατηρήσει πως η φωτεινότητα των πλανητών άλλαζε ανάλογα με την εποχή. Αυτό αποτελούσε ένδειξη πως η απόσταση της Γης και των πλανητών άλλαζε, συμπέρασμα που υπονόμευε την κυκλική κίνηση των πλανητών. Για να υπερκεράσουν τη δυσκολία αυτή, επινόησαν μια νέα επεξηγηματική θεωρία, η οποία αναπτύχθηκε από τον Απολλώνιο και τελειοποιήθηκε από τον Πτολεμαίο. Για τη διόρθωση των αποκλίσεων των κυκλικών τροχιών των πλανητών προστέθηκαν δευτερεύοντες κύκλοι, οι οποίοι ονομάστηκαν επίκυκλοι. Για να αποφύγει την επʼ άπειρον αύξηση των επικύκλων, ο Πτολεμαίος διακήρυξε πως η κίνηση των πλανητών δεν ήταν ομοιόμορφη προς το κέντρο της κυκλικής τροχιάς του αλλά προς ένα έκκεντρο εσωτερικό σημείο του κύκλου, το οποίο και ονόμασε εξισώτη.

Άραβες – Ισλάμ και Αριστοτέλης

Το Ισλάμ αγκάλιασε την αστρονομία και όλες τις άλλες επιστήμες που είχαν ήδη αναπτυχθεί στον ελληνικό και ελληνιστικό κόσμο. Μέσα από τις προόδους που έκαναν σε αυτές, και με τις μεταφράσεις της αρχαία ελληνικής γραμματείας, γεννήθηκε η λόγια κίνηση του 12ου αιώνα. Οι μεταφράσεις από τα ελληνικά και τα αραβικά όλο και πλήθαιναν στον λατινόφωνο κόσμο και το περιεχόμενο όλων αυτών των κειμένων ήταν μια πρόκληση για τους λόγιους. Μέσω αυτής της οδού τα έργα του Αριστοτέλη έγιναν προσβάσιμα στην Δύση. Ανάμεσα στο Ισλάμ, ο Αβερρόης συνέβαλλε καθοριστικά στην διάδοση του έργου του Αριστοτέλη και ήταν ο κυριότερος σχολιαστής του, και γι’ αυτόν η θρησκεία και η φιλοσοφία ήταν δύο μορφές προσέγγισης της αλήθειας, χωρίς να έχουν αντιφάσεις.

Αλλά δεν διάβασαν μόνο οι Άραβες τους αρχαίους, με περαιτέρω παρατηρήσεις τους ενίσχυσαν το γεωκεντρικό σύστημα του Πτολεμαίου. Μερικοί Άραβες λόγιοι, οι οποίοι δεν ήσαν ικανοποιημένοι από την Αριστοτελική φυσική, επεχείρησαν την κριτική της τελευταίας, χωρίς όμως να αναπτύξουν καμιά νέα θεωρία.

Μεσαιωνικός σκοτεινός κόσμος

Τα γραπτά του Αριστοτέλη μαζί με αυτά των μεταγενεστέρων του καθώς και του Πτολεμαίου, «ξαναανακαλύφθηκαν» στην Ευρώπη στην αρχή του 13ου π.Χ. αιώνα (και με την βοήθεια των Αράβων). Η ελληνιστική-πτολεμαϊκή κοσμολογία, τελικά, ενσωματώθηκε στην μεσαιωνική Ευρωπαϊκή φιλοσοφία, με αρκετές τροποποιήσεις, ώστε να είναι συμβατή με την Ιουδαϊκή και Χριστιανική θεολογία. Μια σημαντική τροποποίηση ήταν η αλλαγή από ένα αιώνιο Σύμπαν σε ένα Σύμπαν με δημιουργία εκ του μηδενός πριν από κάποιο πεπερασμένο χρονικό διάστημα.

Την περίοδο του Μεσαίωνα ο ρόλος της εκκλησίας ενισχύθηκε τόσο ώστε οι περιγραφές της Βίβλου, όσον αφορά στη δημιουργία του Κόσμου, θεωρούνταν ότι ίσχυαν με ακρίβεια ήταν δηλαδή κυριολεκτικές. Οι εκπρόσωποι της χριστιανικής εκκλησίας αποδέχονταν το γεωκεντρικό σύστημα του Αριστοτέλη γιατί ταίριαζε με τις περιγραφές της Βίβλου, με τις οποίες δεν επιτρεπόταν να διαφωνήσει κανείς. Είναι γνωστό, ότι με την παρακμή του αρχαιοελληνικού πολιτισμού σταμάτησε και η ανάπτυξη της κοσμολογικής επιστήμης.

Επίσης, στα χρόνια του πρώιμου μεσαίωνα, η άνοδος του Χριστιανισμού διαφοροποίησε την θέση της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Το αυξανόμενο βάρος της θεολογίας στο σύνολο αντιλήψεων για την κατανόηση του κόσμου, υποβάθμισε κατά ένα τρόπο την μελέτη της φύσης με την χρήση του Λόγου για την αναζήτηση της αλήθειας.

Οι μεσαιωνικές αντιλήψεις για την σχέση πίστης και λόγου, θεμελιώθηκαν από τον Αυγουστίνο. Ο Αυγουστίνος έκανε δεκτή την επιστήμη ως «θεραπαινίδα της θεολογίας», μέχρι τον βαθμό που αυτή δεν συγκρούεται με την θεολογία την οποία αναγνώρισε ως περισσότερο αναγκαία για τον πιστό. Γι’ αυτόν, η αλήθεια της επιστήμης βασίζεται στην θεία φώτιση καθώς όλα προέρχονται από τον Θεό. Ο Βοήθιος, πρόγονος της σχολαστικής μεθόδου, εφάρμοσε αριστοτελικές μεθόδους σε θεολογικά προβλήματα.

Η Γη διατηρήθηκε ως το κέντρο του κόσμου, όχι, όμως, επειδή ήταν ένας ιδιαίτερα θαυμάσιος τόπος. Στην πραγματικότητα, στο πλαίσιο της χριστιανικής κοσμολογίας, το κέντρο της Γης ήταν η θέση της Κόλασης, ενώ το βασίλειο των ουρανών ήταν η περιοχή των αγγέλων, με τον Θεό να βρίσκεται πέραν της εξώτατης σφαίρας. Σ’ αυτήν την μορφή της, ο Θωμάς Ακινάτης και άλλοι θεολόγοι του Μεσαίωνα ανύψωσαν την παγανιστική Πτολεμαϊκή κοσμολογία και Αριστοτελική φυσική σε θεμέλιο λίθο του Χριστιανικού δόγματος.

Ενώ η περιγραφή του κόσμου από τον Αριστοτέλη ως ομόκεντρες σφαίρες είχε γίνει δεκτή από την πλειονότητα των λογίων, ερχόταν σε αρκετά σημεία σε απόλυτη αντίθεση με την Χριστιανική διδασκαλία. Η αιωνιότητα του κόσμου σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ήταν αντίθετη με την διδαχή ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τον Θεό. Η άρνηση της ύπαρξης του κενού ήταν άρνηση της παντοδυναμίας του Θεού να δημιουργήσει όσους κόσμους θέλει. Η θέση του ότι το Πρώτο Κινούν είναι ακίνητο και αμετάβλητο καθιστούσε τον Θεό ανίκανο να παρέμβει στην λειτουργία του Σύμπαντος. Τα πάντα στον αριστοτελικό κόσμο οφείλονται σε μια αλυσίδα αιτίων που κατέρχονται από την υπερσελήνια περιοχή επιδρώντας στην φύση και την ανθρώπινη βούληση, θέση που συγκρούονταν στην αντίληψη περί αμαρτίας. Καθώς όπως είδαμε ο Αριστοτέλης έγραψε ότι κάθε αντικείμενο συνιστάται από ύλη και μορφή που δεν μπορούν να υπάρχουν ανεξάρτητα, επεκτάθηκε διατυπώνοντας ότι η ψυχή είναι η μορφή του κάθε ανθρώπου, και συνεπώς μετά τον θάνατο η ψυχή σταματά να υπάρχει, κάτι αντίθετο με την χριστιανική αθανασία της ψυχής.

Ήδη από την αρχή του 13ου αιώνα ο Γκροσσετέστ, καθηγητής στην Οξφόρδη προσπάθησε να διορθώσει το αριστοτελικό μοντέλο χρησιμοποιώντας πλατωνικά και νεοπλατωνικά στοιχεία. Ο θαυμαστής του Γκροσσετέστ, Ρογήρος Βάκων, προσπάθησε να πείσει για την χρησιμότητα της επιστήμης και ειδικότερα της αριστοτελικής φιλοσοφίας ως υπηρέτες της θεολογίας. Για τις αντιφάσεις μεταξύ θρησκείας και φιλοσοφίας ο Βάκων υποστήριξε ότι ήταν απλά λάθη μετάφρασης ή ερμηνείας και ότι δεν υπάρχει σύγκρουση αφού η φιλοσοφία προέρχεται από τον Θεό. Κυριότερη μορφή αυτής της όψης του αριστοτελισμού, ο Μποναβεντούρα τόνισε περισσότερο από τους υπόλοιπους τους κινδύνους από την διάδοση της φιλοσοφίας, και ακολούθησε την θέση του Αυγουστίνου ότι η αλήθεια δεν μπορεί να προσεγγιστεί μόνο με τον Λόγο χωρίς την βοήθεια της Θείας Φώτισης.[14]

Ο Αλβέρτος ο Μέγας είχε προσπαθήσει να ερμηνεύσει την Αριστοτελική φιλοσοφία με βάση την χριστιανική θεολογία και συχνά επηρεασμένος από πλατωνικές και νεοπλατωνικές θέσεις. Ενώ ήταν βαθειά εντυπωσιασμένος από τον Αριστοτέλη, δεν δίστασε να τον διορθώσει σε ορισμένα σημεία. Επέμεινε στην χρησιμότητα της φιλοσοφίας ως όργανο της θεολογίας τονίζοντας ότι οι δύο δεν μπορούν να καταλήγουν σε αντίθετα συμπεράσματα.[15] Στο ζήτημα της αιωνιότητας ή δημιουργίας του κόσμου δέχτηκε την εξ αποκαλύψεως αλήθεια υποστηρίζοντας ότι η φιλοσοφία από μόνη της δεν μπορεί να λύσει το ζήτημα, αλλά στο ζήτημα της ψυχής κατευθύνθηκε στην πλατωνική άποψη ότι η ψυχή είναι πνευματική και χωριστή από το σώμα.

"Ο Θωμάς Ακινάτης προσπάθησε να εμπεδώσει την αριστοτελική φιλοσοφία και να κάνει μια σύνθεση του Λόγου και της Πίστης υποστηρίζοντας ότι η πίστη δεν μπορεί να έρχεται σε αντίθεση με την φύση. Προσαρμόζοντας τον αριστοτελισμό στο χριστιανικό δόγμα, έκανε διάκριση μεταξύ της ύπαρξης και της ουσίας για κάθε ον εκτός από τον Θεό. Με αυτή την θέση και την αρχή της αναλογίας τεκμηρίωνε την αιωνιότητα του Θεού, την γνώση του για τον άνθρωπο και τις ιδιότητές του. Την αιωνιότητα του κόσμου, την υπερασπίστηκε συμβιβάζοντάς την με τον χριστιανισμό, λέγοντας ότι ο Θεός μπορεί να δημιουργεί εκ του μηδενός όντα που δεν έχουν αρχή.

Βλέπουμε λοιπόν ότι αφού η εκκλησία υιοθέτησε την αριστοτελική θεωρία εκχριστιανίζοντάς την, ορισμένα σημεία της που έρχονταν σε αντίθεση με τη χριστιανική πίστη καταδικάστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες.

Κατά την Καρολίγγεια Αναγέννηση ιδρύθηκαν σχολές σε μοναστήρια, και τον 12ο αιώνα είχαν ήδη αρχίσει να ακμάζουν σε αρκετές πόλεις της Ευρώπης πανεπιστήμια. Αυτά ήταν οργανωμένα ως συντεχνίες, είχαν πρόγραμμα σπουδών, και χρησιμοποιούσαν τις μεθόδους του σχολαστικισμού και της διαλεκτικής.

Η υπεροχή της αυθεντίας του Αριστοτέλη κατά τη διάρκεια  του Μεσαίωνα οφείλεται στο ότι ο Αριστοτέλης είπε στην τότε Μεσαιωνική Ευρώπη ακριβώς αυτό που οι ίδιοι ήθελαν να ακούσουν, η δε Αριστοτελική φυσική και ιδιαίτερα η Αριστοτελική κοσμολογία ταίριαζαν στις επικρατούσες τάσεις. Η έρευνα νέας γνώσεως εθεωρείτο ως κενή περιεχομένου, διότι, ακριβώς, ο Αριστοτέλης είχε ασχοληθεί με όλα τα προβλήματα και τις ερωτήσεις και  είχε δώσει τις λύσεις και τις απαντήσεις. Ήταν, δε, γενική η  πεποίθηση, ότι όλα όσα ήταν δυνατό να ανακαλυφθούν είχαν ήδη ανακαλυφθεί. Επρόκειτο, λοιπόν, για μια εποχή, κατά την οποία ο έλεγχος της Εκκλησίας σε θέματα πίστεως ήταν απόλυτος και δεν ήταν ανεκτή η διαφωνία σε θεολογικά ή επιστημονικά θέματα.

Όμως το 1277 έγινε η καταδίκη του άκρατου αριστοτελισμού οπότε άνοιξε ο δρόμος για την ανάπτυξη νέων θεωριών. Τον 14ο αιώνα αναδύθηκε μια νέα ομάδα στοχαστών που έμειναν γνωστοί με το όνομα νομιναλιστές.

Για παράδειγμα ο νομιναλιστής Μπουριντάν απέρριψε τη θεωρία της ενεργού δράσης του αέρα στη διαδικασία της κίνησης και διακήρυξε την άποψη περί της υπάρξεως μιας ασώματης εντυπωμένης δύναμης που δρα στο κινούμενο υλικό την οποία και ονόμασε ενώθηση. Η άποψη αυτή αποτελεί προάγγελο της θεωρίας της ορμής του Γαλιλαίου.

Ένας άλλος στοχαστής της εποχής, ο Νικόλαος Ορέμ, απέδειξε πως η γη θα μπορούσε να περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της. Υποστήριξε πως αν πετάξουμε ένα βέλος στον ουρανό καθέτως, αυτό γυρίζει στο ίδιο σημείο δημιουργώντας μας την ψευδαίσθηση της ακινησίας της γης. Ο Ορέμ διακήρυξε πως αντιλαμβανόμαστε μόνο τη σχετική κίνηση και ότι το βέλος εκτός από κάθετα κινείται και οριζόντια ακολουθώντας τη φορά της κινούμενης γης.

Πηγές: Wikipedia, Νίκος Σπύρου ΑΠΘ – Δημήτρης Αγγελής ΕΑΠ
via

Ορθολογισμός και κοινωνία: ο Στέλιος Ράμφος συναντάει τον Francis Fukuyama

$
0
0


Προλεγόμενα

Οι πιο κάτω σκέψεις είναι διάχυτες στο έργο του Στέλιου Ράμφου, Ο καημός του ενός. Βασίζονται κυρίως στο τέταρτο κεφάλαιο της Εμπιστοσύνη(ς) του Φράνσις Φουκουγιάμα (F. F.), που τιτλοφορείται "Οι γλώσσες του καλού και του κακού".

Επισημάνσεις του F. F. που βοηθούν στην κατανόηση του ερωτήματος "γιατί οι κοινωνίες (άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο) αντιστέκονται στον ορθολογισμό".


1. Άλλο ο πολιτισμός κι άλλο η κοινωνική δομή. Ο πολιτισμός περιορίζεται σε νοήματα, σύμβολα, ιδέες και αξίες ενώ αγκαλιάζει την θρησκεία και τις ιδεολογίες. Η κοινωνική δομή αφορά συγκεκριμένες κοινωνικές οργανώσεις όπως είναι η οικογένεια, το γένος, το νομικό σύστημα ή ένα έθνος.

2. Πολιτισμός είναι ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΜΕΝΗ ΣΥΝΗΘΕΙΑ. Πολιτισμός δεν είναι Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ. Οι επιλογές, τις οποίες επηρεάζει ο πολιτισμός, προκύπτουν από συνήθεια.

3. Οι σημαντικότερες συνήθειες προκύπτουν από ηθικούς κανόνες με τις οποίες οι κοινωνίες ρυθμίζουν τις συμπεριφορές τους, με αυτό που ο Νίτσε αποκαλούσε την "γλώσσα του καλού και του κακού".

4. Η μεγάλη πλειοψηφία των λαών εκπαιδεύονται να ακολουθούν τους ηθικούς κανόνες της κοινωνίας μέσα από την συνήθεια, στην οικογενειακή ζωή, από τους φίλους και τους γείτονες, καθώς και το σχολείο.

5. Ο Αριστοτέλης λέει πως υπάρχει μεγάλη απόσταση ανάμεσα στην διανοητική και την ηθική αρετή.

6. Οι ηθικές κοινότητες ακολουθούν ηθικά συστήματα δηλαδή μια κοινή γλώσσα του καλού και του κακού.

7. Αν και ο πολιτισμός ταυτίζεται με την συνήθεια αυτό δεν σημαίνει ότι οι πολιτισμοί είναι άλογοι. Είναι μη ορθολογικοί σε σχέση με τα μέσα που λαμβάνονται οι αποφάσεις.

8. Αυτό ισχύει ακόμα και για φαινομενικά πολύπλοκες πολιτικές επιλογές μορφωμένων ανθρώπων που ζουν στις αναπτυγμένες κοινωνίες.

9. Ο ορισμός του πολιτισμού ως ηθικής συνήθειας καθιστά δύσκολη την μέτρηση των πολιτισμικών μεταβλητών. Οι έρευνες γνώμης που τις εξετάζουν συγχέουν τις απόψεις με τις συνήθειες (τις σκέψεις με την συμπεριφορά. Το να τοποθετείται κανείς αρνητικά στον ρατσισμό δεν αποκλείει την ρατσιστική του συμπεριφορά.)

10. Οι φτωχοί της Αμερικής, ο "πολιτισμός της φτώχειας" και ο προβληματισμός γύρω από το εάν η συμπεριφορά των ανθρώπων έχει βάσεις ορθολογικές ή αν επικαθορίζεται από την συνήθεια.

11. (Ο πολιτισμός ασφαλώς και ενσωματώνει ορθολογικές αποφάσεις που κάποτε πάρθηκαν συνειδητά.) Συχνά, κάτι που αρχίζει ως πολιτική πράξη καταλήγει να ενσαρκώνεται σε κάποιο πολιτισμικό γνώρισμα. Υπάρχουν όμως και φορές όπου εμφανώς πολιτικές επιλογές έχουν πολιτισμικές ρίζες.

12. Επειδή ο πολιτισμός είναι ζήτημα ηθικής συνήθειας, αλλάζει πολύ αργά απ΄ ό,τι οι ιδέες. [Ο "σοβιετισμός" κατέρρευσε σε μια νύχτα. Όχι όμως και οι τόσες συνήθειες που εναπόθεσε στις εν λόγω κοινωνίες.] Έτσι ενώ ο κόσμος έδωσε την συγκατάθεσή του για πολιτικές αλλαγές- δημοκρατία και καπιταλισμό, εντούτοις αδυνατεί να τις πραγματώσει.

13. Άρα, πολιτικές πράξεις μπορούν να επηρεάσουν τον πολιτισμό.

|14. Τελικώς τα ανθρώπινα όντα είναι εγωιστικά, όμως υπακούουν στις ηθικές αξίες και αυτοί οι ηθικοί κανόνες καλλιεργούνται μέσω της επανάληψης, της παράδοσης και του παραδείγματος. Οπότε ο «εγωισμός» (απ΄ όπου αρύεται και ο ορθολογισμός τους) βρίσκεται σε μια αλληλεπίδραση με την κοινωνικότητά τους.
via

Η δικαιοκατανομή βρίσκεται στα γονίδιά μας;

$
0
0


Δύο σημαντικές έρευνες που κυριολεκτικά θέτουν σε νέες βάσεις τις αντιλήψεις για το αίσθημα της δικαιοκατανομής, είδαν το φως της δημοσιότητας πριν 3 χρόνια περίπου εβδομάδα. Οι έρευνες αυτές δεν προέρχονται από τον χώρο της νομικής, της φιλοσοφίας του δικαίου ή των κοινωνικών επιστημών. Αντίθετα, προέρχονται από τον χώρο της εξελικτικής βιολογίας, δηλαδή της επιστήμης που μελετάει, μεταξύ άλλων, την ατομική και κοινωνική συμπεριφορά των ανθρώπων με άξονα αναφοράς τους γενετικούς μηχανισμούς, όπως αυτοί διαμορφώθηκαν στη διαδικασία της ανθρώπινης εξέλιξης.

Όπως είχαν δείξει παλαιότερες έρευνες, κάθε άνθρωπος έχει μια αίσθηση δικαιοκατανομής που υπερισχύει του αισθήματος μεγιστοποίησης του ατομικού του συμφέροντος. Η τεκμηρίωση αυτή -που κυριολεκτικά ανατρέπει τις καθιερωμένες αντιλήψεις της κλασικής μικροοικονομίας- προέρχεται από ένα πείραμα που είναι γνωστό ως το «παίγνιο του τελεσίγραφου». Στο παιχνίδι αυτό μετέχουν δύο άτομα, ο Προτείνων και ο Αποδέκτης. Τα δύο αυτά άτομα θα πρέπει να μοιραστούν ένα αντικείμενο -χρήματα ή μία τούρτα. Ο Αποδέκτης έχει το δικαίωμα είτε να αρνηθεί είτε να αποδεχθεί την πρόταση που θα του κάνει ο άλλος παίκτης. Αν αρνηθεί, τότε αμφότεροι δεν παίρνουν τίποτα -χρήματα ή τούρτα.


η αίσθηση της δικαιοκατανομής έχει μια ισχυρή γενετική βάση στον βαθμό στον οποίο είναι περίπου η ίδια μεταξύ ατόμων που μοιράζονται τα ίδια γονίδια

Σύμφωνα με την κλασική οικονομική ανάλυση, αν ο Αποδέκτης είναι ένα ορθολογικό άτομο, δηλαδή προσπαθεί να μεγιστοποιήσει το συμφέρον του, τότε θα αποδεχτεί ό,τι του προσφέρει ο Προτείνων -διότι σε κάθε περίπτωση θα είναι σε καλύτερη οικονομική κατάσταση από ό,τι πριν. Όμως τα πειράματα έχουν δείξει ότι στην πράξη αυτό δεν συμβαίνει. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ο Αποδέκτης αρνείται να δεχθεί την προσφορά αν κρίνει ότι αυτή είναι «εξευτελιστικά» μικρή -συνήθως κάτω του 20%- παρά το γεγονός ότι με αυτό τον τρόπο κινδυνεύει να μην πάρει τίποτα! Το παίγνιο του τελεσίγραφου έχει πείσει πολλούς αναλυτές ότι υπάρχει ένα αίσθημα δικαίου όσον αφορά την κατανομή του πλούτου που, στην προκειμένη περίπτωση, υπερισχύει της μεγιστοποίησης του ατομικού συμφέροντος. Οποιαδήποτε προσφορά κάτω του 20% θεωρείται «άδικη» παρά το γεγονός ότι βελτιώνει οικονομικά την κατάσταση του Αποδέκτη.

Ένα πείραμα που έγινε το φθινόπωρο του 2007 έδειξε ότι αυτή η αίσθηση του δικαίου είναι ανθρώπινο φαινόμενο και δεν το βρίσκουμε στους στενούς μας συγγενείς, τους χιμπατζήδες. Δύο επιστήμονες από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ Εξελικτικής Ανθρωπολογίαςδοκίμασαν το «παίγνιο του τελεσίγραφου» σε δύο χιμπατζήδες. Έβαλαν δύο χιμπατζήδες σε δύο κλούβες, τη μία δίπλα στην άλλη, και μπροστά τους τοποθέτησαν δύο δίσκους, έκαστος των οποίων περιείχε 10 σταφύλια κατανεμημένα σε δύο μπολ με διαφορετικό τρόπο (π.χ. 8-2, 6-4 κ.λπ.). Ο ένας χιμπατζής που είχε το ρόλο του Προτείνοντος πρόσφερε έναν από τους δίσκους στον άλλο χιμπατζή σέρνοντάς τον με ένα σχοινί πολύ κοντά του -σχεδόν σε απόσταση επαφής. Αν ο δεύτερος χιμπατζής δεχόταν την προσφορά, τραβούσε με μια βέργα τον δίσκο προς το μέρος του. Αν ο χιμπατζής αρνιόταν να τραβήξει τον δίσκο προς το μέρος του, τότε κανείς από τους δύο δεν έπαιρνε σταφύλια.

Σε αντίθεση με το προηγούμενο πείραμα με τους ανθρώπους, οι χιμπατζήδες δέχονταν οποιαδήποτε προφορά όσο μικρή και αν ήταν αυτή. Δεν τους ενδιέφερε η «δίκαιη» κατανομή, αλλά απλά να «τσεπώσουν» ό,τι τους έδινε ο Προτείνων. Απ’ αυτή τη σκοπιά δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς ότι τα εγχειρίδια μικροοικονομικών που διδάσκονται οι φοιτητές έχουν γραφεί για χιμπατζήδες και όχι για ανθρώπους!

Το δεύτερο πείραμα, το οποίο δημοσιεύτηκε στα πεπραγμένα της Εθνικής Ακαδημίας των ΗΠΑ – κι αυτό το φθινόπωρο του 2007 , δείχνει ότι η αίσθηση της δικαιοκατανομής όχι απλώς είναι ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αλλά ότι επιπλέον έχει γενετική βάση! Προκειμένου να απομονώσουν τους γενετικούς παράγοντες από τους περιβαλλοντικούς και τους κοινωνικούς, οι Σουηδοί επιστήμονες χρησιμοποίησαν ως «πειραματόζωα» 258 ζευγάρια ομοζυγώτες διδύμους (που έχουν δηλαδή τα ίδια γονίδια) και 71 ζευγάρια ετεροζυγώτες (που μοιράζονται τα μισά γονίδια). Κάθε δίδυμος από ένα ζευγάρι έπαιξε το παίγνιο του «τελεσίγραφου» εκτελώντας τον ρόλο τόσο του Προτείνοντος όσο και του Αποδέκτη. Στην περίπτωση των ομοζυγωτών διδύμων υπήρχε ένας υψηλός συσχετισμός μεταξύ τόσο των προτάσεων όσο και των αποδεκτών προσφορών. Αντίθετα, μεταξύ των ετεροζυγωτών δεν παρατηρήθηκε τέτοιος συσχετισμός.

Το πείραμα λοιπόν έδειξε ότι η αίσθηση της δικαιοκατανομής έχει μια ισχυρή γενετική βάση στον βαθμό στον οποίο είναι περίπου η ίδια μεταξύ ατόμων που μοιράζονται τα ίδια γονίδια -και διαφέρει μεταξύ αυτών που διαφέρουν γονιδιακά. Παρεμπιπτόντως, το πείραμα αυτό δείχνει επίσης ότι πολλές οικονομικές αποφάσεις που παίρνουμε (π.χ. πόσο θα αποταμιεύσουμε ή θα δαπανήσουμε) ίσως να επηρεάζονται από κληρονομικούς παράγοντες.
του Τάκη Μίχα Ελευθεροτυπία
via

Ο φόβος της δέσμευσης

$
0
0


Τι σημαίνει ότι φοβάμαι να δεσμευτώ; Στη πραγματικότητα  σημαίνει  ότι για κάποιο λόγο δεν μπορούμε να κάνουμε, με κάποιον/α που είμαστε σε οποιαδήποτε σχέση, το επόμενο βήμα.

essential-open-relationship-rules-to-knowΠώς λοιπόν θα πρέπει να γνωρίζουμε εάν εμείς ή ο άλλος φοβάται τη δέσμευση; Πώς θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν είναι κάτι άλλο;Υπάρχει πραγματική διαφορά μεταξύ αυτών  των δύο ούτως ή άλλως;

Μέσα από ένα σύστημα δικαιολογιών όπως: 

  • «Έχω πολύ άγχος και νιώθω πιεσμένος», 
  • «Δεν αφορά εσένα αλλά πρόκειται για μένα»,
  • «Δεν μπορώ να εστιάσω στη σχέση λόγω δουλειάς ή οικονομικών προβλημάτων»

προσπαθούμε να διαστρεβλώσουμε τους πραγματικούς λόγους.

Βέβαια μπορεί να βιώνουμε συγκεχυμένα  συναισθήματα και διπλά μηνύματα από τον άλλο εταίρο στη σχέση, που δεν μας αφήνουν να προχωρήσουμε.

Επομένως, πώς αξιολογούμε την ικανότητά μας να κάνουμε μια μακροπρόθεσμη δέσμευση; Πώς θα πρέπει να γνωρίζουμε εάν είμαστε έτοιμοι ή διατεθειμένοι ;

relationship-conflictΔυο βασικά ζητήματα διακινούνται α) το φαντασιακό και β) η πραγματικότητα.

Το πρώτο ζήτημα αφορά τον ίδιο το φόβο και τη βαθύτερη ουσία του. Καλό είναι τα άτομα που βιώνουν αυτό το φόβο, να θέσουν στον εαυτό τους  τα παρακάτω ερωτήματα.

Σας ανησυχεί η ιδέα, του για πάντα;

* Μήπως φοβάστε ότι η επιλογή που κάνετε μπορεί να είναι λάθος;

* Μήπως φοβάστε την απώλεια της ελευθερίας-αυτονομίας σας;

* Φοβάστε ένα  κακό γάμο-σαν τους γονείς σας για παράδειγμα;

* Μήπως φοβάστε ότι θα είναι μια κακή/ός  σύντροφος;

Αν απαντήσατε “Ναι” σε κάποιο από τα ερωτήματα, θα ήταν μια καλή ιδέα να αρχίσετε να εργάζεστε για να κατανοήσετε από πού προέρχονται αυτά τα συναισθήματα. Μόλις κατανοήσετε καλύτερα τη φύση τους, μπορείτε να τα αντιμετωπίσετε. Ίσως χρειαστεί περισσότερο χρόνο η συναισθηματική  σας ανάπτυξη  προτού κάνετε μια μακροπρόθεσμη δέσμευση. Μεγαλύτερη αυτογνωσία ,μέσω μιας ψυχοθεραπείας, θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε αυτό το μπλοκ για την οικοδόμηση μιας ικανοποιητικής σχέσης και σε διάρκεια.

signs-he-does-not-want-a-relationshipΤο δεύτερο ζήτημα αφορά το προβληματισμό να κάνω μια δέσμευση για μια συγκεκριμένη μακροπρόθεσμη σχέση. Αυτό το ζήτημα διαφέρει από το πρώτο και έχει να κάνει με την δυναμική της ίδιας της σχέσης και την αξιολόγηση των πραγματικών θετικών και αρνητικών βιωμάτων που απορρέουν από την σχέση.

Τα ερωτήματα που διακινούνται σε αυτή τη περίπτωση μπορεί να είναι:

* Μπορώ να είμαι σε αυτή τη σχέση ο πραγματικός μου εαυτός;

* Υπάρχει σχετική αρμονία στις επιθυμίες μας;

* Νιώθω τον άλλο να με εξελίσσει σε κάποια επίπεδα;

* Υπάρχει καλή επικοινωνία;

* Μπορούμε να βρίσκουμε λύσεις στα προβλήματα;

Στο δεύτερο ζήτημα έχουμε να κάνουμε με τη πραγματικότηταπου έτσι και αλλιώς θα ήταν θετικό να την εμπιστευόμαστε σαν μια μόνιμησύντροφο.

Πέτρος Σεπετίδης – Ψυχοθεραπευτής
via

Ανώδυνη λύση για την βουβωνοκήλη

$
0
0



Η βουβωνοκήληαποτελεί τη συχνότερη μορφή κήλης. Τα συνηθέστερα συμπτώματα που οδηγούν έναν ασθενή με βουβωνοκήλη στο γιατρό είναι η συνεχής παρουσία, ή η διαλείπουσα εμφάνιση διογκώσεως, φουσκώματος στην περιοχή, που μπορεί να μπαίνει και να βγαίνει ή και πόνος στην περιοχή της βουβωνικής χώρας. Κάποιες φορές όμως η κήλη δεν δίνει συμπτώματα και εντελώς τυχαία ανακαλύπτεται κατά την εξέταση από τον χειρουργό.

Εάν όμως η κήλη παρουσιάσει επιπλοκή (περίσφιξη ή φλεγμονή) τότε η κλινική εικόνα αλλάζει δραματικά. Ο ασθενής νιώθει έντονο πόνο, μερικές φορές εμφανίζει πυρετό, και η νέκρωση του εντέρου είναι προ των πυλών!





Βουβωνοκήλη δεξιά

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της βουβωνοκήλης

Η χειρουργική θεραπείαστην αντιμετώπιση της βουβωνοκήλης είναι μονόδρομος. Ακόμη και μικρού μεγέθους κήλες με ελάχιστα συμπτώματα, απαιτούν χειρουργική επέμβαση, διότι ο κίνδυνος των επιπλοκών είναι άμεσος και η όλη κατάσταση μπορεί να γίνει επικίνδυνη.

Η φιλοσοφία της χειρουργικής επέμβασης είναι απλή. Θέλουμε να αποκαταστήσουμε τα κοιλιακά τοιχώματα, κατά τέτοιο τρόπο ώστε η κήλη να διορθωθεί, αλλά και να μην ξαναεμφανιστεί.

Όλες οι τεχνικές με τη χρησιμοποίηση μόνο ραμμάτων παρουσιάζουν μεγάλο ποσοστό υποτροπής (η κήλη ξαναεμφανίζεται ), γι’ αυτό έχουν εγκαταλειφθεί.


Μεγάλη βουβωνοκήλη δεξιά


Είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τις βουβωνοκήλες είναι η πλαστική αποκατάσταση με χρήση πλέγματος.

Προτείνουμε για τη χειρουργική αντιμετώπιση τη χρήση πλέγματος με μια πολύ μικρή τομή δύο εκατοστών και με τοπική νάρκωση, που επιτρέπει στον ασθενή δύο ώρες μετά το χειρουργείο να λάβει εξιτήριο.

Ο πόνος είναι ανύπαρκτος, ο ασθενής επιστρέφει αμέσως στις καθημερινές του δραστηριότητες χωρίς να έχει λάβει γενική αναισθησία.

Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
via

Αγόρι στην Κίνα γεννήθηκε με ουρά

$
0
0


Είναι εννέα μηνών και την ουρά του έχει αυξηθεί για να φθάσει τα 5 cm
Λίγο μετά τη γέννησή του, οι γιατροί διέγνωσαν ότι το μωρό γεννήθηκε με δυσπλασία της σπονδυλικής στήλης.









Aντωνακάκης Ε. Σωκράτης
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
via

Τι είναι ο καρκίνος των όρχεων;

$
0
0


Ο καρκίνος των όρχεων προσβάλλει τους νέους άντρες. Τα καλά νέα είναι ότι αν ανιχνευθεί εγκαίρως, θεραπεύεται σε ποσοστό που φτάνει το 90%. Τα ακόμα καλύτερα, ότι οι ασθενείς συνήθως μπορούν να διατηρήσουν την σεξουαλική και αναπαραγωγική ικανότητά τους.
Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι των όρχεων χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στους σεμινωματώδεις (σεμινώματα) και τους μη σεμινωματώδεις. Άλλες μορφές καρκίνων στους όρχεις, όπως τα σαρκώματα και τα λεμφώματα, είναι εξαιρετικά σπάνιες.


Καρκίνος του όρχη

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;
Ο μοναδικός καλά τεκμηριωμένος παράγοντας κινδύνου για καρκίνο των όρχεων είναι η κρυψορχία. Κατ' αυτήν, οι όρχεις των νεογέννητων αγοριών παραμένουν στο εσωτερικό της κοιλιάς ή στον βουβωνικό πόρο και για να έρθουν στην φυσιολογική τους θέση πρέπει να γίνει χειρουργική επέμβαση ή ορμονική θεραπεία. Διεθνείς μελέτες έχουν δείξει πως τα αγόρια με κρυψορχία έχουν πενταπλάσιες έως δεκαπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο των όρχεων.
Υπάρχουν, βέβαια, διάφοροι άλλοι παράγοντες που πιστεύεται πως μπορεί να ευνοούν την ανάπτυξη του καρκίνου των όρχεων, αλλά δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί πλήρως. Ορισμένες μελέτες λ.χ. έχουν υποδηλώσει ότι τα αγόρια που γεννιόνται από μητέρες ηλικίας άνω των 35 ετών έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρκίνο των όρχεων - το ίδιο και τα αγόρια που γεννιόνται από παχύσαρκες μητέρες επειδή έχουν εκτεθεί σε μεγαλύτερες ποσότητες οιστρογόνων (ορμόνες γυναικείου φύλου) στην προγεννητική ζωή τους. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι πιθανοί παράγοντες κινδύνου είναι η βουβωνοκήλη, το χαμηλό βάρος κατά την γέννηση, ο καθιστικός τρόπος ζωής, το οικογενειακό ιστορικό καρκίνου των όρχεων, η έκθεση σε ορισμένες χημικές ουσίες κατά την εργασία, η έκθεση σε ακραίες θερμοκρασίες (καύσωνα ή δριμύ ψύχος), καθώς και η λοίμωξη με τον ιό του AIDS. Πάντως, οι συσχετίσεις του καρκίνου των όρχεων με αυτούς τους παράγοντες είναι πολύ ασθενέστερες απ' ότι με την κρυψορχία.



 Καρκίνος του όρχη

Ποια είναι τα συμπτώματα;
Οι περισσότεροι όγκοι στους όρχεις γίνονται πρώτα αντιληπτοί από τους ίδιους τους ασθενείς, είτε τυχαία είτε στη διάρκεια μιας αυτοεξέτασης όρχεος. Συνήθως αντιλαμβάνονται ένα ογκίδιο με μέγεθος φασολιού (μπορεί βέβαια να είναι και πολύ μεγαλύτερο), το οποίο σπανίως προκαλεί πόνο. Άλλα ύποπτα συμπτώματα είναι η διόγκωση του όρχεως, το αίσθημα βάρους σε αυτόν ή η αιφνίδια συσσώρευση υγρού στο όσχεο, ένας περίεργος πόνος στο κάτω μέρος της κοιλιάς ή στην βουβωνική χώρα ή ακόμα και διόγκωση ή ευαισθησία στο στήθος. Σε τέτοια περίπτωση, η ιατρική συμβουλή είναι απαραίτητη διότι και άλλα νοσήματα μπορούν να προκαλέσουν ανάλογη συμπτωματολογία αλλά μόνον ένας γιατρός μπορεί να εξακριβώσει που ακριβώς οφείλονται.

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου των όρχεων;
Οι γιατροί χρησιμοποιούμε διάφορες μεθόδους για να διαγνώσουμε τον καρκίνο των όρχεων. Η εξέταση του ασθενούς (κλινική εξέταση) συχνά αποκλείει άλλες πιθανές αιτίες, ενώ με ένα υπερηχογράφημα στο όσχεο μπορεί εύκολα και ανώδυνα να εντοπιστεί ένας πιθανός όγκος. Το αν, όμως, είναι καλοήθης ή κακοήθης μπορεί να εξακριβωθεί μόνον με βιοψία, η οποία απαιτεί εκτομή ολόκληρου του όρχεος.
Αφαιρούμε ολόκληρο τον όρχη και όχι μόνο τμήμα του διότι αν υπάρχει καρκίνος, μια τομή στην εξωτερική στοιβάδα του όρχεος θα μπορούσε να επιτρέψει την τοπική εξάπλωση της νόσου. Επιπλέον, η αφαίρεση του όρχεος μπορεί να αποτρέψει την μελλοντική ανάπτυξη ενός άλλου όγκου.

Ο τρόπος αφαίρεσης του όρχη μαζί με τον σπερματικό τόνο

Ποια είναι η θεραπεία του καρκίνου των όρχεων;
Καμιά θεραπεία δεν είναι κατάλληλη για όλους τους πάσχοντες από καρκίνο των όρχεων. Τα σεμινώματα και οι μη σεμινωματώδεις καρκίνοι είναι διαφορετικοί στην τάση τους να εξαπλώνονται, στον τρόπο με τον οποίο εξαπλώνονται και στην απόκρισή τους στην ακτινοθεραπεία. Συνεπώς, συχνά απαιτούνται διαφορετικές θεραπευτικές προσεγγίσεις, τις οποίες οι γιατροί επιλέγουν με βάση το είδος του καρκίνου και το στάδιό του.
Για τα σεμινώματα η θεραπεία μπορεί να είναι απλή χειρουργική εκτομή του όρχεος, αλλά ενδέχεται να χρειασθούν και ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία. Εν τούτοις, σπάνια είναι απαραίτητη και η χειρουργική εκτομή των σύστοιχων λεμφαδένων, διότι ακόμα και αν έχει εξαπλωθεί σε αυτούς ο καρκίνος, είναι εξαιρετικά ευάλωτοι στην ακτινοθεραπεία.
Αν και οι περισσότεροι μη σεμινωματώδεις καρκίνοι δεν διαγιγνώσκονται σε πρώιμα στάδια, όσοι είναι περιορισμένοι στον όρχι μπορεί να μην χρειασθούν άλλη θεραπεία πέρα από την χειρουργική αφαίρεσή του. 

Αντωνακάκης Ε. Σωκράτης 
Γενικός Χειρουργός
Πηγάδια Καρπάθου
τηλ. 6974 139 931
via
Viewing all 1128 articles
Browse latest View live